4. Januar 1944

4. Januar 1944: John F. O'Kane, der um die Öffentlichkeit gekämpft hat, zieht sich als Eichmeister von Maßen und Gewichten zurück

Wenn Sie in den letzten 36 Jahren jemals auf dem Metzgermarkt untergewichtet waren, wenn Sie fünf Gallonen Benzin bezahlt und nur viereinhalb erhalten haben, wenn Ihre Rezepte nicht buchstabengetreu ausgefüllt wurden, oder wenn Sie auf diesem angeblichen 1-Karat-Diamantring zu einer Schlittenfahrt mitgenommen wurden, geben Sie nicht der Waage oder den Messgeräten die Schuld, denn sie wurden einmal im Jahr von einem der gewissenhaftesten Beamten überprüft und versiegelt, die jemals „versiegelt“ haben. ein Gewicht oder Maß.

Wir beziehen uns natürlich auf John F. O’Kane, der gestern seine Waage an Francis J. Hughes, den jüngsten Beamten des öffentlichen Dienstes, übergeben hat. Herr O'Kane, der am 8. Dezember 70 wurde, beginnt diese Woche offiziell seinen Zwangsruhestand, nachdem er drei Jahrzehnte lang darum gekämpft hat, dass Herr und Frau John Q. Public Consumer ihr volles Maß erhalten – ein Kampf, dem er ausgesetzt war alle Ankömmlinge, vom Erdnussverkäufer an der Straßenecke bis zum milliardenschweren Ölkonzern.

Sie meinen nicht? Nun, fragen Sie einige der Tankstellen, die Dutzende der alten Benzin-Handpumpen zurückschicken mussten, weil Mr. O’Kane nicht der Meinung war, dass sie den Verbrauchern das richtige Maß geben. Fragen Sie einige der Unternehmen, die in den letzten 10 Jahren versucht haben, Zapfsäulenzähler zu installieren, die den Qualifikationen von Herrn O’Kane nicht gerecht wurden. Diese Angelegenheit wurde in Exekutivsitzungen ausgestrahlt und das Dekret des Robbenfängers stand.

John F. O’Kane ist nicht so geradezu nervig, wie einige versuchen würden, Sie denken zu lassen. Er war mit den Kleinsten genauso hart wie mit den Größten. Er erhob einmal eine Klage gegen einen alten Kohlehändler vor Ort wegen Shortweighting, ließ sich von einer der lokalen Tageszeitungen ordentlich einheizen, aber als sich der Rauch verzog, wurde Mr. O'Kane bestätigt und die Zeitung kam mit einem netten Klaps zurück zurück für ihn.

„Ich schätze, ich wurde viel beschimpft“, sagte der pensionierte Robbenfänger, während er heute noch immer im Büro des Robbenfängers herumwerkelte, „aber ich weiß, dass die meisten Händler meine Freunde sind und dass ich ihren Respekt zolle.“ Ein Gespräch mit allen Händlern, die Mr. O’Kane in den letzten drei Jahrzehnten besucht hat, wird dies bestätigen.

Diese Geschichte in der Geschichte wurde von Jeannie Maschino, The Berkshire Eagle, aus den Archiven ausgewählt.

HUMP-Absturzstelle und Bergung in Tibet: Januar 1944

Ich suche nach den Personalakten der USAAF über ein C-87-Flugzeug, das im Januar 1944 in Tibet abgestürzt ist.  Sie wurden 1993 und 1994 von einer kombinierten US-amerikanischen und chinesischen Expedition in die Absturzstelle, ein vergletschertes Schneefeld und wurden später identifiziert und 1998 beigesetzt.

Ich habe Informationen von allen Verwandten bekommen, bis auf einen – den Crew Chief, einen Private, der verheiratet war.   Er stammte aus Minnesota.

Ich habe auch die AF Historical Research Agency besucht und Informationen von den TRANSCOM-Geschichtsleuten auf der Scott AF Base, IL, eingeholt (Aufzeichnungen über Transport und historische Wettermuster im Golf von Bengalen - ich suche einen forensischen Wettergrund für den Absturz nach Tibet, 400 Meilen nördlich ihrer Basis in Jorhat, Indien, im Brahmaputra-Tal.

Kennt jemand eine redundante Quelle dieser Aufzeichnungen – ich spreche mit den Kuratoren des HUMP-Museums in der Warner Robbins AF Base, GA, aber ich glaube nicht, dass sie helfen können? HUMP Pilots Association – sie waren sehr hilfreich, aber keine Stelle, die während dieser Zeit in Jorhat gedient hat, ist verständlicherweise unklar in Bezug auf Details.

Betreff: HUMP-Absturzstelle und Bergung in Tibet: Januar 1944

Ich gehe davon aus, dass dies die Crew ist, auf die Sie sich beziehen. Sie wurden zusammen in Arlington begraben: "Beebe stammte aus Minnesota. Seine ehemalige Frau Johanne J. Platzer und seine Nichte Cynthia Read waren unter Verwandten, die an den Gottesdiensten teilnahmen."

Die obige Quelle enthält eine große Anzahl durchsuchbarer Links, die von Nutzen sein können:

" Kommentare/Zitat
Hinweise/Links:

Bericht über fehlende Flugbesatzung (MACR) 2138

Betreff: HUMP-Absturzstelle und Bergung in Tibet: Januar 1944

Den Missing Air Crew Report für den Flug finden Sie hier: Page 10 Missing Air Crew Reports, WWII - Fold3

Betreff: HUMP-Absturzstelle und Bergung in Tibet: Januar 1944

Recherchedienste des Nationalarchivs

Vielen Dank, dass Sie Ihre Anfrage im History Hub gepostet haben.

Ab Ende Mai 1943 verlangte die Army Air Force, dass ein Missing Air Crew Report (MACR) eingereicht wurde, wenn eine Besatzung im Kampf verloren ging. Im Verlauf des Zweiten Weltkriegs wurden etwa 16.700 solcher Meldungen eingereicht. Die meisten Meldungen enthalten Name, Dienstgrad und Dienstnummer der Besatzungsmitglieder Datum, Ort und Umstände der Verlusteinheit, der die Besatzung zugewiesen wurde Herkunftsort des Fluges und einige Angaben zum Flugzeug selbst. Leider sind nicht alle Verluste dokumentiert. Wenn das Schicksal der Besatzung innerhalb weniger Tage feststand, wurde oft keine Anzeige erstattet. Wenn ein Flugzeug durch einen Unfall verloren ging, wurde in der Regel keine Anzeige erstattet. Und da es Kriegszeit war, gab es gelegentlich auch bei erforderlichen Berichten Versäumnisse.

Die Textreferenzabteilung des Nationalarchivs in College Park, Maryland (Archive II) verfügt über drei separate Verzeichnisse zu den Berichten über fehlende Flugbesatzungen. Wir haben den MACR-Datumsindex für Januar 1944 durchsucht und drei potenzielle MACR-Nummern für C-87 in der von Ihnen untersuchten Absturzregion gefunden: MACR 2043 (ein Duplikat von MACR 2090) und MACR 2093. Diese Berichte wurden digitalisiert und sind auf Fold3 verfügbar und können kostenlos von jeder Forschungseinrichtung des Nationalarchivs eingesehen werden.

Wir haben auch diesen Nachrichtenartikel gefunden, der den Absturz zu beschreiben scheint, den Sie untersuchen. Als Datum des Absturzes ist hier der 31. Dezember 1944 angegeben, daher haben wir auch den MACR-Index nach diesem Datum durchsucht, konnten jedoch keine Berichte für den Flugzeugtyp und den Standort finden, den Sie in Ihrer Frage angegeben haben.

Bei Fragen zu den MACR-Dateien können Sie sich direkt an die Textual Reference Branch von Archives II ( [email protected] ) wenden. Wenn Sie die Hecknummer des Flugzeugs und/oder die Namen der fehlenden Besatzungsmitglieder kennen, können sie die anderen MACR-Indizes durchsuchen, um zu sehen, ob ein Bericht über den Absturz vorliegt.

Da die Überreste in den 1990er Jahren verlegt wurden, gibt es möglicherweise eine individuelle Verstorbenen-Personalakte der US-Luftwaffe (IDPF). Um darauf zuzugreifen, wenden Sie sich bitte an HQ AFPC/DPWCS, Air Force Casualty Services, 550 C Street West, Suite 14, Randolph Air Force Base, TX 78150-4716. Die gebührenfreie Nummer lautet (800) 433-0048. Die Website ist http://www.afpc.af.mil/library/casualty.asp .

Nochmals vielen Dank, dass Sie Ihre Frage mit dem History Hub geteilt haben, und viel Glück bei Ihrer laufenden Forschung.

Anzio Landings - WW2 Timeline (22. Januar - 5. Juni 1944)

Da der Italienfeldzug so gut wie festgefahren war, lag der Weg nach Rom für die einfallenden alliierten Streitkräfte weit in der Zukunft. Die Deutschen waren nicht im Begriff, den Briten und den Amerikanern italienischen Boden zu schenken, und um jeden Meter wurde in zermürbenden Distanz- und Nahkampfgefechten gekämpft. Der britische Premierminister Winston Churchill verstand die Ziele ziemlich gut und entwickelte einen ganz eigenen Plan – eine große und aktive Streitmacht hinter den verschanzten feindlichen Fronten zu landen und Chaos zu verursachen, indem er die Versorgungs- und Kommunikationslinien unterbrach, während die verbleibenden deutschen Streitkräfte auf der italienischen umzingelt wurden Halbinsel. Ablenkungen würden in Form von alliierten Luftbombardierungen sowie konzentrierten Angriffen entlang der starken Gustav-Linie erfolgen – einer von den Deutschen arrangierten Verteidigungsfront, die eine von Küste zu Küste verlaufende Linie umfasste, die den Alliierten den Zugang zu den nördlichen Regionen Italiens verwehrte. Die Überraschung eines solchen Unterfangens der Alliierten war daher von entscheidender Bedeutung.

Die alliierte Streitmacht segelte am 21. Januar 1943 und war um Mitternacht bei Anzio und Nettuno an Land. Es gab kaum bis gar keinen feindlichen Widerstand, und dies führte zu einem wachsenden Vertrauen der Landungskräfte, da immer mehr Männer und Maschinen an Land gelangten. Generalmajor John Lucas beschloss jedoch, alle ankommenden Truppen am Brückenkopf zu konzentrieren, anstatt ins Landesinnere vorzudringen. Bis zum 28. Januar waren etwa 70.000 Mann an Land gegangen.

Die Landung bei Anzio war für die verteidigenden Deutschen völlig unerwartet, aber die Verzögerung von Lucas spielte gut in die Reaktion des Verteidigers. Die Deutschen bauten einen Verteidigungsring um den Brückenkopf und beschossen ihn innerhalb einer Woche von weit entfernten Positionen. Nachfolgende offene Schlachten sahen die Linien für beide Seiten ins Wanken geraten und die Deutschen hätten den Brückenkopf in zwei einzelne Kampfeinheiten zerlegt, wenn nicht eine tapfere Vergeltungsaktion der Alliierten stattgefunden hätte. Das sich verschlechternde Wetter und die wachsende Position einer Pattsituation brachten die Landung von Anzio zu einer Flaute - keine Seite war bereit, nachzugeben, aber einen tödlichen Preis zu zahlen, um sie zu halten.
Winston Churchill schrieb dem Oberbefehlshaber der Alliierten über Operationen in Italien, Sir Harold Alexander, mit den kritischen Worten: „Ich habe erwartet, dass eine Wildkatze in die Berge brüllt – und was finde ich? Ein Wal, der sich an den Stränden wälzt!« So unglücklich war er über den Fortgang der Schlacht. Ohne den Durchbruch der Alliierten an der Gustav-Linie, gefolgt von der Einnahme von Monte Cassino am 17. Krieg 1.

Dieser Verlust brachte die Deutschen erneut auf den Rückzug, und der Weg nach Rom selbst war nun offen für die Einnahme.

Es gibt insgesamt (25) Anzio Landings - WW2 Timeline (22. Januar - 5. Juni 1944) Ereignisse in der Timeline-Datenbank des Zweiten Weltkriegs. Die Einträge sind unten nach Datum des Auftretens aufsteigend (vom ersten zum letzten) aufgelistet. Zur Perspektive können auch andere führende und nachfolgende Ereignisse enthalten sein.

In den Nachmittagsstunden segelt ein alliierter Konvoi von 243 Schiffen vom Golf von Neapel zu den Stränden von Anzio und dem nahe gelegenen Nettuno.

Samstag, 22. Januar 1944

Operation Shingle, die amphibische Landung bei Anzio, wird von den Alliierten durchgeführt. An der Spitze steht das US VI Corps unter Generalmajor John Lucas.

Samstag, 22. Januar 1944

Um 24:00 Uhr Mitternacht sind etwa 45.000 alliierte Soldaten und 3.000 Fahrzeuge an den Stränden.

Samstag, 22. Januar 1944

Britische Truppen halten die Linie am Fluss Moletta.

Der Brückenkopf von Anzio wird auf Befehl von Lucas zu einer konzentrierten Tasche zusammengefasst.

Samstag, 22. Januar 1944

Amerikanische Truppen halten die Linie am Mussolini-Kanal.

Der deutsche Generaloberst von Mackensen übernimmt die Kontrolle über die neue 14. Armee mit Sitz 30 Meilen westlich von Rom.

Die deutsche Luftwaffe beginnt mit schweren Tiefangriffen und Bombardements der alliierten Streitkräfte.

Dienstag, 25. Januar 1944

Der Brückenkopf von Anzio wächst mit alliierten Truppen und Ausrüstung weiter, was ihn zu einem Hauptziel für die sich neu formierenden Deutschen macht.

Bis zu diesem Zeitpunkt sind am Brückenkopf rund 70.000 Mann, 27.000 Tonnen Güter, 508 Artilleriegeschütze und 237 Panzer an Land.

Von Mackensen verlegt sechs Divisionen nach Anzio, etwa 16 Kilometer vom Brückenkopf der Alliierten entfernt.

Die 1. US-Panzerdivision erobert die Stadt Aprilia.

Die Deutschen werden bei Cisterna zurückgetrieben.

Hitler stellt dem Oberbefehlshaber der Italienoperationen, Feldmarschall Kesselring, ein Ultimatum, bis zum Tod zu kämpfen und die einfallenden alliierten Streitkräfte ins Meer zu treiben.

Die Alliierten erleiden bis zu diesem Datum etwa 5.000 Opfer bei der Aktion Anzio.

Von Mackensens Truppen bestehen nun aus etwa acht Divisionen.

Samstag, 12. Februar 1944

Winston Churchill verfasst einen kritischen Brief an den Oberbefehlshaber der alliierten Operationen in Italien. In seinen Schriften behauptet er, er habe erwartet, "eine wilde Katze brüllen" zu sehen und habe nichts anderes gesehen als einen "Wal, der sich an den Stränden wälzt".

Mittwoch, 16. Februar 1944

Kesselring startet einen großen Gegenangriff gegen die einfallenden alliierten Streitkräfte.

Donnerstag, 17. Februar 1944

Die Alliierten verlieren etwa vier Meilen an Territorium, stehen aber außerhalb von Anzio fest.

Sonntag, 20. Februar 1944

Der deutsche Angriff wird mehr oder weniger abgewehrt und kostet 5.500 deutsche Opfer.

Dienstag, 22. Februar 1944

Die Alliierten ersetzen den wirkungslosen Generalmajor Lucas durch Generalmajor Lucius Truscott.

Dienstag, 29. Februar 1944

Von Mackensen bricht die deutsche Offensive bei steigenden Verlusten und geringem Gewinn ab.

Mittwoch, 1. März - 22. Mai 1944

Das Engagement von Anzio beschränkt sich vorerst auf kleinere Aktivitäten, wobei die Alliierten sich eingraben und die Deutschen versuchen, die Eindringlinge mit begrenzten Mitteln zu vertreiben.

Das US VI Corps bricht aus dem Anzio-Perimeter aus und erobert die Albaner Berge.

Das US VI Corps setzt seine Gewinne fort und verbindet sich schließlich mit dem ankommenden UU Corps. Der Weg nach Rom liegt nun in den Händen der US-Armee und es werden Schritte zum letzten Angriff auf die Hauptstadt unternommen.

4. Januar 1944 - Geschichte

Monatliche Liste der USAAF/USAF-Unfallberichte

Hinweis: Das Öffnen kann eine Weile dauern!

Wenn der Monat kein aktiver Hyperlink ist, bedeutet dies, dass dieser Monat noch nicht hochgeladen wurde, aber wir sollten ihn in den nächsten Monaten veröffentlichen.
AAIR sucht Freiwillige, die bei den Datenbanken helfen. Obwohl unsere Datenbanken Zehntausende von Datensätzen enthalten, sind sie noch lange nicht vollständig! Wir brauchen Freiwillige, die helfen, indem wir den Mikrofilm durchgehen und die Informationen in eine Tabelle eingeben. Um zu helfen, muss man Excel und einen Mikrofilm- oder Fiche-Viewer haben, der bei eBay für etwa 25 US-Dollar erhältlich ist.

Besonderer Dank geht an Ted Damick, Chris Fairburn, Craig Gyselinck, Bob Haney, Fred Oberding, Gerhard Moroff, Bill McKee sowie Jeff und Jen Wilkinson für die Hilfe bei der Indexierung dieser Berichte!

1) Datum – Das Datum hat das Format YYMMDD (Jahr-Monat-Tag). 441021 ist der 21. Oktober 1944.
2) Flugzeugtyp
3) Seriennummer – Flugzeugseriennummer
4) Sqdn – Squadron, dem das Flugzeug zugewiesen wurde
5) Gruppe – Gruppe, der das Flugzeug zugeordnet wurde
6) Home Base – Air Base, der das Flugzeug zugewiesen wurde
7) AF – Army Air Force, der das Flugzeug zugeteilt wurde
8) Aktion – Art des Unfalls. Siehe unsere Aktionscodes Aufführen was jede dieser Abkürzungen bedeutet.
9) D – Schaden an Flugzeugen. Anfangs verwendete die Luftwaffe eine Skala von 1 bis 5 für den Schaden, aber gegen Ende 1944 wurde die Skala auf 1 bis 4 geändert.
0 = Keine
1 = Keine, manchmal für Moll verwendet
2 = Nebensächlich
3 = Erheblich/Großer Ersatz Mitte 1944 und früher
4 = Zerstört/ Generalüberholung Mitte 1944 und früher
5 = Zerstört

Zusätzlich zur Verwendung der Nummernbewertungen verwenden Sie "minor Reports" auch:
W - Auswaschen
M – großer Schaden (Großbuchstabe M)
m- kleiner Schaden (Kleinbuchstabe m)
O- Generalüberholung
X- unbeschädigt
BL- Leer (oder Spalte wird leer gelassen) genaue Schadenshöhe nicht im Bericht angegeben
10) Pilot – Name des mit dem Unfall beauftragten Piloten. Dieses Feld listet nicht die gesamte Crew auf. Es kann sein, dass mehr als ein Pilot an Bord war. Wenn Sie also einen Namen finden, den Sie nicht erwarten, seien Sie nicht überrascht, es sei denn, es war natürlich ein Einsitzflugzeug! Wenn Sie den gesuchten Namen nicht finden oder nach einem anderen Besatzungsmitglied als dem Piloten suchen, versuchen Sie es in unserer Namensdatenbank .
11) Bezirk – Das Land, in dem sich der Unfall ereignet hat. Siehe unseren Ländercode Aufführen (Abkürzungen) und verwenden Sie den Code, um nach allen Abstürzen in diesem Land zu suchen.
12) US-Bundesstaat - Der US-Bundesstaat, in dem sich der Unfall ereignet hat.
13) Standort – Seien Sie bei der Verwendung dieses Felds vorsichtig, dies ist die am wenigsten zuverlässige Art der Suche. Wenn du den Unfall findest, toll, aber wenn nicht, gib nicht auf! Versuchen Sie, auf andere Weise zu suchen (Datum, Name des Piloten, Heimatbasis usw.). Wenn sich der Absturz zwischen zwei Städten ereignete, welche würde dann aufgeführt werden? Es kann sein, dass der Bericht weder eine weiter entfernte Stadt auflistet noch einen anderen oder falschen Ortsnamen auflistet.

Heute in der Geschichte des Zweiten Weltkriegs – Jan. 4, 1944

Gregorio Diamare und die kirchlichen Behörden der Abtei Monte Cassino erteilen den Truppen der deutschen Luftwaffe die Erlaubnis, Kunstwerke nach Deutschland zu bringen, 4. Januar 1944 (Bundesarchiv: Bild 101I-729-0005-25)

Vor 75 Jahren – Jan. 4, 1944: Die kirchlichen Behörden der Abtei Monte Cassino erteilen der Luftwaffe die Erlaubnis, Kunstwerke nach Deutschland zu bringen.

Mussolinis faschistische Regierung in Norditalien beschlagnahmt jüdisches Vermögen und verbietet Juden den Besitz von Land oder Aktien.

Der zukünftige Nobelpreisträger Ralph Bunche wird der erste afroamerikanische Offizier im US-Außenministerium, der auf einen Posten in der Sektion Naher Osten und Afrika berufen wird.

Spis treści

Jesienią 1943 stało się jasne, że Polska nie zostanie wyzwolona spod okupacji niemieckiej przez wojska aliantów zachodnich, lecz zajęta przez Armię Czerwoną [4] . Fakt ten niósł za sobą daleko idące konsekwencje polityczne. Kolejne agresywne posunięcia Stalina - zerwanie stosunków dyplomatycznych z Rządem RP na uchodźstwie, kwestionowanie przedwojennej granicy polsko-radzieckiej, inspirowanie ośrodków politycznych konkurencyjnych wobec legalnego rządu RP (Związek Patriotów Polskich, Krajowa Rada Narodowa) [5] - stawiały pod znakiem zapytania nie tylko zachowanie integralności terytorialnej Polski, lecz również jej politycznej niezależności. Rząd RP na uchodźstwie nie mógł w tym zakresie liczyć na skuteczną pomoc ze strony pozostałych członków „Wielkiej Trójki”, gdyż dla mocarstw anglosaskich (Stany Zjednocowski) w e icejsty r Już podczas konferencji teherańskiej (28 listopada – 1 grudnia 1943) przywódcy „Wielkiej Trójki” wstępnie uzgodnili, że wschodnia granica Polski z ZSRR zostanie oparta o tzw.Linię Curzona, w zamian za co Polska miała uzyskać rekompensatę terytorialną kosztem Niemiec [6] . Informacje o ustaleniach podjętych podczas konferencji w Teheranie nie zostały jednak przekazane polskiemu rządowi na uchodźstwie [7] . Tymczasem w nocy z 3 na 4 stycznia 1944 w okolicach miasta Sarny na Wołyniu wojska sowieckie przekroczyły przedwojenną granicę Polski [8] .

Początkowo kierownictwo Polskiego Państwa Podziemnego oraz rząd w Londynie zakładały, że w momencie złamania się niemieckiej machiny wojennej oraz dotarcia wojsk Sprzymierzonych p. Koncepcja ogólnokrajowego wystąpienia zbrojnego już od jesieni 1939 była nieodłącznym elementem planów Służby Zwycięstwu Polski oraz jej sukcesora – Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej. W końcu 1942 pod wpływem eksterminacji Zamojszczyzny przez Niemców – Plan powstania powszechnego uzupełniono oder „fazę walki ograniczonej” poprzez działania partyzanckie [11] . 14 października 1943 komendant główny AK, gen. Tadeusz Komorowski ps. „Bór” wygłosił na posiedzeniu Krajowej Reprezentacji Politycznej referat poświęcony zagadnieniom powstania. Po zaprezentowaniu przewagi okupanta nad siłami konspiracji oraz wskazaniu groźby ogromnych ofiar i zniszczeń, jakie wiązać się będą z porażką ewentualnego zrywu, podkreśliacieie sta ? Sukces ewentualnej akcji powstańczej uzależnił od: 1) jej ścisłego powiązania z operacjami frontowymi aliantów, 2) wyboru odpowiedniego momentu, 3) uzyskania wsparcia zewnętrznego) powstanie musi być jednoczesne, powszechne, gwałtowne i krótkotrwałe“) [12] . „Bór” poinformował również słuchaczy, iż powstaniem zostanie objęty obszar tzw. Polski etnograficznej, a na pierwszym miejscu na liście celów powstania znajdować się będzie opanowanie Warszawy [13] .

Perspektywa wkroczenia wojsk sowieckich na terytorium Polski wymusiła modyfikację pierwotnych planów powstania. Z tego względu 20 listopada 1943 generał „Bór” – opierając się częściowo na „Instrukcji dla Kraju” z 27 października 1943 [14] – wydał rozkaz w sprawie przeprowadzenia tzw. akcji „Burza“. Ów rozkaz zawierał szczegółowe wytyczne w sprawie działań, które oddziały AK oraz cywilne struktury Polskiego Państwa Podziemnego powinny podjąć w momencie, gdy front wschodni dotrze. „Burza” miała rozpocząć się na Kresach Wschodnich, a następnie w miarę przesuwania się frontu obejmować pozostałe części kraju. Przewidywano Ze o ile nie zaistnieją warunki umożliwiające rozpoczęcie powstania powszechnego, oddziały AK WFB prowadzić wzmożoną Akcje dywersyjną na tyłach wycofującej się armii niemieckiej (nawiązując, o ile bis możliwe, taktyczne współdziałanie z ARMIA czerwona). Po wyparciu Niemców oddziały AK - wraz z ujawniającymi się przedstawicielami cywilnych władz Polskiego Państwa Podziemnego - Miały witać wojska sowieckie w charakterze „prawowitych gospodarzy“, manifestując w zehn sposób przynależność wyzwolonych Ziem tun Polski oraz fakt, iż kontrolę nad nimi sprawuje legalny Rząd RP. W ten sposób akcja „Burza” pozostawała wymierzona militarnie przeciw Niemcom, a politycznie przeciw ZSRR oraz podporządkowanym mu polskim komunistom [15] .

O ile jednak militarne założenia „Burzy” zostały w dużej mierze zrealizowane, o tyle pod względem politycznym zakończyła się ona klęską. Z reguły Armia Czerwona chętnie przyjmowała polską pomoc, współdziałając z oddziałami AK na szczeblu taktycznym. Zdarzało się nawet, że w rozkazach dziennych dowódcy radzieccy wyrażali uznanie dla dzielności i ofiarności polskich żołnierzy. Po wyparciu Niemców operujące na zapleczu frontu formacje NKWD błyskawicznie przystępowały jednak do rozbrajania oddziałów AK. Masowo aresztowano oficerów oraz przedstawicieli cywilnych władz Polskiego Państwa Podziemnego, a szeregowym żołnierzom dawano zazwyczaj do wyboru wstąpienie do Armii Polskiej w ZSRR [16] dowy.wózkgru W ten sposób Sowieci postąpili m.in. na Wołyniu, w Wilnie, wir Lwowie [17] , w Zamościu, Lublinie [18] . Rządy mocarstw zachodnich biernie akceptowały działania Stalina, a na skutek funkcjonowania wojennej cenzury oraz działalności silnego prosowieckiego lobby w anglosaskiej prasie, opinia.

W tej sytuacji grupa oficerów Komendy Głównej AK, skupionych wokół generałów Leopolda Okulickiego ps. „Kobra” i Tadeusza Pełczyńskiego ps. „Grzegorz”, zaczęła forsować koncepcję wywołania powstania w Warszawie [20] . W marcu 1944 General „Bor“ wyłączył STOLICE z akcji „Burza“, jednak zwolennicy wystąpienia przekonywali Ze wybuch powstania w Warszawie „wstrząśnie sumieniem świata“ oraz zmusi Zachodnie rządy i opinię publiczna do reakcji na stalinowską politykę faktów dokonanych (czego nie zdołały uczynić lokalne wystąpienia w Wilnie, czy Lwowie) [21] [22] . Argumentowali również, że wyzwolenie Warszawy przez Polaków zada kłam twierdzeniom sowieckiej propagandy jakoby AK „stała z bronią u nogi” oraz postawi Stalina w niewygodnej sytuacji politycznej [23] . 14 lipca 1944 generał „Bór” podkreślił w piśmie do generała Sosnkowskiego, iż wobec rysującej się klęski Niemiec und zagrożenia okupacją sowiecką AK nie może pozostać bezczynna [24] . Po latach tłumaczył natomiast tok myślenia zwolenników powstania następującymi słowami: „chodziło o Walke Stolicy, która reprezentuje całośc i Dalsza sprawę: przez zajęcie Warszawy Przed zajęciem jej przez Rosjan musiała się Rosja zdecydować aut aut: albo uznać nas, albo Sila złamać świata na oczach“ [25] .

22 czerwca 1944 na Białorusi rozpoczęła się wielka ofensywa Armii Czerwonej, znana pod kryptonimem „Bagration”. W krótkim czasie cztery radzieckie fronty rozgromiły niemiecką Grupę Armii „Środek”. Radziecki 1. Front Białoruski otrzymał następnie zadanie sforsowania Bugu, dojścia do Wisły, utworzenia przyczółków na jej lewym brzegu (na północ i południe od Warszawy) orazwskinowania.i Pragza Latem 1944 front wschodni znajdował się już w niewielkiej odległości od Warszawy.

Tymczasem 3 lipca odbyła się narada z udziałem Premiera Stanisława Mikołajczyka, ministra obrony narodowej gen. Mariana Kukiela i Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Kukiel proponował, by w przypadku załamania i rozpadu armii niemieckiej Armia Krajowa podjęła próbę zbrojnego opanowania części kraju, dokąd w odpowiedniej chwili mogłyby siępotem udać Sosnkowski ocenił jednak, że w obliczu znacznej przewagi nieprzyjaciela Armia Krajowa nie będzie w stanie opanować większego obszaru lub poważniejszego centrum miejskiego na czas dłuższy wi Z tego względu rekomendował, aby działania AK nie wychodziły poza przyjętą w planie „Burza” formułę wzmożonej akcji dywersyjnej. Z kolei powstanie powszechne nie powinno być rozpoczynane bez uprzedniego porozumienia z ZSRR na godziwych podstawach [27] [28] . Niemniej cztery dni później wydał Instrukcje dla dowództwa AK, w ktorej zalecał, aby w przypadku pomyślnego rozwoju sytuacji na froncie niemiecko-sowieckim oddziały podziemnej armii podjęły jeszcze Przed nadejściem Sowietów PROBE samodzielnego - choćby nawet przejściowego i krótkotrwałego - opanowania Wilna, Lwowa, czy też „ innego większego centrum lub pewnego ograniczonego niewielkiego choćby obszaru“ [29] .

21 lipca Mialo Miejsce spotkanie generałów Komorowskiego, Pełczyńskiego i Okulickiego, w którego trakcie Komendant główny AK wydał Wstępna zgodę na rozpoczęcie powstania w Warszawie, zastrzegając jednak, Ze Daten wystąpienia zostanie ustalona w terminie późniejszym i będzie uzależniona od rozwoju sytuacji na froncie [30]. Plan wywołania powstania w Warszawie zaakceptował również Delegierter Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz członkowie komisji głównej Rady Jedności Narodowej. 21 lipca generał „Bór” wysłał depeszę do Londynu meldując, że wydał rozkaz stanu czujności do powstania z dniem 25 lipca godzina 00.1, nie wstrzymując przez to dotąd wykonywane [j31 25 lipca generał „Bór” poinformował władze w Londynie, że Armia Krajowa jest gotowa przystąpić do walki o stolicę. W tej samej depeszy poprosił też o skierowanie do Warszawy polskiej 1. Brygady Spadochronowej, a także o przeprowadzenie przez alianckie lotnictwo nalotów na niemieckie lotniska w pobliżu miasta

26 lipca do Delegata Rządu na Kraj Jana Stanisława Jankowskiego została wysłana z Londynu depesza (dotarła do adresata dwa dni później) podpisana pseudonimem Premiera Mikołajczyka: Na posiedzeniu rządu RP zgodnie zapadła uchwała upoważniająca Was do ogłoszenia powstania w momencie przez Was wybranym. Jeżeli możliwe – uwiadomcie nas przedtem. Odpis przez wojsko do Komendanta AK. Stengel. [33] [23] [34] 28 lipca 1944 na posiedzeniu Rady Ministrów pod przewodnictwem wicepremiera Jana Kwapińskiego okazało się, że rząd takiej decyzji nigdy nie podejmował, zaś gen. Stanisław Kopański (szef Sztabu Naczelnego Wodza) i gen. Stanisław Tatar (zastępca szefa Sztabu Naczelnego Wodza do Spraw Krajowych), odpowiedzialni za łączność z Komendą Główną AK o wysłaniu tej depeszy do kraju nie zostali poinformowani [35] [36] . Po latach Mikołajczyk wypierał się inicjatywy wysłania tej depeszy, oskarżając o samowolę ówczesnego ministra spraw wewnętrznych Władysława Banaczyka, zaufanego Premiera, który w jego imieniu Istota depeszy z 26 lipca została jednak potwierdzona depeszą wicepremiera Jana Kwapińskiego (zastępującego Mikołajczyka na funkcji Premiera), nadaną do Komendanta Głowzawi AK i Delegata Rządu na Krajwien ереркин еркин 1944, je Depesza Kwapińskiego stwierdzała: w związku z sugestiami Naczelnego Wodza, by zaniechać ujawniania oraz akcji czynnej, ustalonej przez Was Rząd RP nie uważa za możliwe zmieniać swej dotychczasowej instrukcji i Waszej decyzji. Sprawy akcji czynnej i ujawnień są w Waszej tylko kompetencji. Obejmuje to i sprawę powstania. Depesza ta nie miała już wpływu na decyzję oder rozpoczęciu powstania [37] [38] .

26 lipca miała także miejsce odprawa KG AK. Wszyscy zebrani byli zgodni, że względy polityczne nakazują podjęcie walki o Warszawę. Jedyną sprawą budzącą kontrowersje było określenie momentu podjęcia walki [39] [40] . Część oficerów była za powstaniem w dniu 28 lub 29 lipca, inni zalecali ostrożność [c] [39] [41] . Dowódca wywiadu AK, pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki ps. „Heller”, poinformował o koncentrowaniu się niemieckich oddziałów wokół Warszawy, w tym trzech dywizji pancernych. Jednocześnie pułkownik Antoni Chruściel ps. „Monter“, dowódca Okręgu Warszawskiego AK, zameldował stan bojowy podległych mu jednostek. „Deprymujące wrażenie” wywarła na zebranych informacja o mizernych zapasach broni i amunicji pozostających w dyspozycji oddziałów AK. Sam „Monter“ pozostawał optymistą - uważał, że brak broni zastąpi „furia odwetu“, ein gwałtowne i jednoczesne natarcie na wszystkie Niemi obiekty w Warszawie pozwoli zaskoczyć i obezwładnić nieprzyjacielski garnizon, który zdaniem dowódcy okręgu stanowił zlepek różnych oddziałów o miernej wartości bojowej. Konkludując spotkanie, generał „Bór” ocenił w porozumieniu z Delegierten Jankowskim, że nie ma jeszcze podstaw do wystąpienia zbrojnego. Zapowiedział jednocześnie, że walka w Warszawie zostanie podjęta w najbliższych dniach – w zależności od rozwoju sytuacji na froncie niemiecko-sowieckim oraz „zachowania w Warsza Niemców” Ustalono, że uderzenie rozpocznie się na specjalny rozkaz dowódcy AK – nie wcześniej, jak w chwili, gdy wojska sowieckie zdezorganizują obronę niemiecką na przyczółku Warszawskim ” Generał „Bór” zarządził jednocześnie, że narady KG AK będą się odtąd odbywać dwa razy dziennie (o 9.00 i 17.00) [41] [42] [43] .

Decyzja o wywołaniu powstania w Warszawie dojrzewała przez kilka dni, a wpływ na nią wywarło szereg czynników:

• pod koniec lipca 1944 mogło się wydawać, że III Rzesza znajduje się na krawędzi upadku. Wojska niemieckie ponosiły porażki na wszystkich frontach, a 20 lipca w „Wilczym Szańcu” miał miejsce nieudany zamach na życie Hitlera. Oznaki niemieckiej klęski były widoczne również w samej Warszawie. W związku z nadciąganiem Armii Czerwonej wśród Niemców w mieście szerzyła się panika, która osiągnęła punkt kulminacyjny w dniach 23–24 lipca i trwała do 27 lipca. Ulicami stolicy wycofywały się na zachód resztki niemieckich oddziałów rozbitych na Białorusi. Z miasta masowo uciekali cywilni Niemcy ewakuowano zakłady przemysłowe, urzędy i więzienia przestała się ukazywać prasa gadzinowa. Miasto przejściowo opuściły także cywilne władze okupacyjne (Gubernator Fischer, Starosta Leist) oraz niektóre jednostki policji. W tej sytuacji wielu oficerów KG AK było zdania, że ​​powstanie łatwo mogłoby doprowadzić do wyparcia okupantów z Warszawy [44][45] .
• 21 lipca 1944 powstał w Moskwie tzw. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego – Orgel wykonawczy KRN, który rościł sobie prawo do sprawowania władzy wykonawczej na terenach centralnej Polski wyzwolonych przez Armię Czerwoną. Orgel zehn, teoretycznie wielopartyjny, pozostawał zdominowany przez komunistów oraz całkowicie podporządkowany Stalinowi. Zarówno Rząd RP na uchodźstwie, jak i przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego uznali powstanie PKWN za wstęp do narzucenia Polsce komunistycznego rządu marionetkowego[46] .
• 26 lipca Premier Stanisław Mikołajczyk udał się w podróż do Moskwy, gdzie miał spotkać się ze Stalinem i podjąć ostatnią próbę znalezienia Modus Vivendi pomiędzy Polską a ZSRR (do stolicy ZSRR dotarł 30 lipca). Wyzwolenie Warszawy przez oddziały AK mogło stać się kluczowym elementem przetargowym, wzmacniającym pozycję Mikołajczyka w negocjacjach z radzieckim dyktatorem [47][48] .
• 27 lipca około 17.00 w Warszawie ogłoszono przez uliczne megafony („szczekaczki“) zarządzenie gubernatora dystryktu warszawskiego, Ludwiga Fischera. Rozkazywał on, aby następnego dnia 100 tysięcy polskich mężczyzn i kobiet w wieku od 17 do 65 lat stawiło się do pracy przy budowie umocnień nad Wisłą (do obrony przed zbliżającą się Czerwożającą).Dowództwo AK obawiało się, że będzie to swoista „Branka” (na wzór tej ze stycznia 1863), mająca na celu wyeliminowanie najbardziej dynamicznego elementu spośród ludności Warszawy Jeszcze tego samego dnia o 19.00 pułkownik „Monter”, ogłosił alarm dla oddziałów AK w stolicy (według niektórych źródeł uczynił to samowolnie, według innych – w porozumieniu z generałem”) [50] 28 lipca na polecenie komendanta głównego AK alarm został odwołany, a następnego dnia żołnierze bez większych incydentów rozeszli się do domów [51] . Tymczasem zarządzenie Fischera zostało całkowicie zbojkotowane przez warszawiaków, co nie spowodowało jednak represji okupanta [d] . Niemniej 30 lipca Reichsführer-SSHeinrich Himmler zwiększył liczbę potrzebnych robotników do 200 tys. [52]
• 29 lipca (w godzinach wieczornych) Radio Moskwa nadało w języku polskim wezwanie do ludności Warszawy. Głosiło ono, że dla polskiej stolicy „godzina czynu wybiła” oraz zapowiadało, że „czynną walkę na ulicach Warszawy [. ] nie tylko przyspieszymy chwilę ostatecznego wyzwolenia, lecz ocalimy również majątek narodowy i życie waszych braci“. Tego samego dnia na Murach Warszawy pojawiła się odezwa podpisana przez samozwańczego generała Juliana Skokowskiego - przywódcę lewicowej Polskiej Armii Ludowej - w ktorej informowano fałszywie, że generał „Bór“ wraz z KG AK uciekli z Warszawy, ein Skokowski obejmuje dowództwo nad wszystkimi organizacjami podziemnymi w mieście i zarządza mobilizację do walki z Niemcami. Z kolei 30 lipca należąca do komunistycznego ZPP „Radiostacja Kościuszko” kilkukrotnie powtórzyła wezwanie, w którym znalazły się słowa: „Ludu Warszawy! Mach Broni! Niech ludność całą stanie murem wokół Krajowej Rady Narodowej, wokół warszawskiej Armii Podziemnej. Uderzcie na Niemców, Udaremnijcie ich plany zburzenia budowli publicznych. Pomóżcie Armii Czerwonej w przeprawie przez Wisłę [. ] Milion mieszkańców Warszawy niechaj się stanie milionem żołnierzy, którzy wypędzą niemieckich najeźdźców i zdobędą wolność” [53] . Sowieckie lotnictwo zrzuciło także nad miastem ulotki propagandowe o podobnej treści [54][55] . W obliczu tych faktów dowództwo AK obawiało się, że w momencie wkraczania Armii Czerwonej komuniści sprowokują wystąpienia zbrojne, w które masowo zaangażuje się ludność Warszawyj W ten sposób komuniści odebraliby legalnym władzom RP ostatni atut oraz potwierdziliby tezy sowieckiej propagandy, jakoby Polskie Państwo Podziemne nie prowadziło walki z Niemcami [53] .

29 lipca [56] (część źródeł podaje błędnie 30 lipca) [57] KG AK była referowana przez emisariusza z Londynu, Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Ostrzegł on, że w przypadku wybuchu powstania AK nie będzie mogła liczyć ani na wzmocnienie przez stacjonującą w Wlk. Brytanii polską Brygadę Spadochronową, ani na duże zrzuty broni. Wskazał również, że z politycznego punktu widzenia efekt powstania i wpływ na rządy i opinię publiczną w obozie sojuszniczym stanowić będzie „burzę w szklance wody”. Zasugerował jednak, że powstanie może wzmocnić pozycję Mikołajczyka podczas rozmów w Moskwie [58] . Podczas spotkania Nowak-Jeziorański miał usłyszeć od delegata Jankowskiego, iż „walki w mieście wybuchną, czy my tego chcemy czy nie” [59] . Rok później generał „Bór” wyjaśnił Nowakowi, iż jego ostrzeżenia zostałyby wzięte pod uwagę, gdyby owo sprawozdanie zostało złożone o tydzień wcześniej [34] .

31 lipca w godzinach porannych odbyła się narada KG AK, zakończona około godziny 12.00 [60] . W Warszawie od dwóch dni słychać już było odgłosy ognia artyleryjskiego zza Wisły. Podczas tej narady nie podjęto jednak decyzji oder rozpoczęciu powstania. Generał „Bór” zarządził jedynie utrzymanie pogotowia bojowego oraz odłożenie decyzji do czasu wyjaśnienia sytuacji na froncie. Termin następnej narady wyznaczono na godzinę 18.00 [61] . Około 17.30 [62] w lokalu kontaktowym pojawił się pułkownik „Monter”, który poinformował oczekujących już – Tadeusza Bora-Komorowskiego, Tadeusza Pełczyńskiego, Leopolda Okulickiego i czołgi były widziane na Pradze [e] . Pod wpływem tych meldunków generał „Bór” poprosił Delegata Rządu na Kraj oder pilne przybycie na odprawę. Delegierter Jankowski pojawił się po upływie ok. 30 Minuten. „Bór” zreferował mu meldunek „Montera” i poprosił o ostateczną decyzję. Wysłuchawszy argumentów obecnych na spotkaniu oficerów delegat Jankowski wydał zgodę na rozpoczęcie powstania. Generał „Bór” wydał następnie pułkownikowi „Monterowi” rozkaz rozpoczęcia akcji zbrojnej w Warszawie następnego dnia, tj. wir wtorek, 1 sierpnia 1944 r., o godz. 17,00 [63] [64] .

Decyzja zapadła około godziny 18.00. Pułkownik Józef Szostak ps. „Filip” (szef oddziału operacyjnego), pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki ps. „Heller” i pułkownik Kazimierz Pluta-Czachowski ps. „Kuczaba” (szef wydziału łączności) przybyli na odprawę wkrótce po jej podjęciu, gdy na miejscu pozostawał już tylko generał Komorowski, a pozostali uczestnicy się rozeszli. Nowo przybyli oficerowie uzmysłowili „Borowi”, że sytuacja na froncie zaczęła się komplikować. Niemiecka panika w mieście została bowiem opanowana, a 31 lipca rozpoczął się niemiecki kontratak na przedmościu warszawskim. Pułkownik Iranek-Osmecki uznał meldunek „Montera” za przesadzony. Z jego informacji wynikało, iż w rejonie Jabłonna-Wyszków koncentrowała się do bitwy niemiecka 19. Dywizja Pancerna, podczas gdy przedmoście trzymało się i nie było mowy o jego ewakuacji przez Niemc Przybyły jako ostatni pułkownik Pluta-Czachowski zameldował z kolei „Borowi”, że rozpoczęło się już niemieckie przeciwuderzenie z rejonu Modlina. W tych okolicznościach wkroczenie Armii Czerwonej mogło nie nastąpić tak szybko, jak to zakładano w momencie podjęcia decyzji oder rozpoczęciu zrywu zbrojnego w stolicy. Trudno było także oczekiwać, że Niemcy opuszczą miasto bez większych Spaziergang. Zdaniem „Bora” było już jednak zbyt późno, aby odwołać powstanie bez narażania stołecznych struktur AK na chaos i dekonspirację. Komendant główny był bowiem przekonany, że „Monter” zdążył już wydać oddziałom AK rozkaz o rozpoczęciu powstania [65] . Ponadto generał „Bór” utrzymywał po latach, że: „Iranek-Osmecki po południu 31 lipca nic nowego do zameldowania nie miał i nic dodatkowego nie wniósł”, natomiast meldunek „Kuczaby” – oficera, zi nie mógł być uznany za wiarygodny i nie miał tej samej wagi co meldunek »Montera«“ [66] . Obrońcy decyzji o rozpoczęciu powstania wskazują również, że trudną sytuację wojsk niemieckich na przedmościu warszawskim potwierdzają zachowane dokumenty Wehrmachtu [f] . Przy ocenie położenia wzięto pod uwagę dostanie się do niewoli dowódcy niemieckiej 73 Dywizji Piechoty broniącej przedmościa Warszawy [62] . Ponadto wywiad AK przekazał „Borowi” przechwycony komunikat niemieckiego OKW, głoszący: „Dnia dzisiejszego Rosjanie rozpoczęli generalne natarcie na Warszawę od południowego wschodu” [67] .

Tymczasem oder Godz. 19.00 Uhr pułkownik „Monter” wydał rozkaz bojowy o treści: „Alarm, do rąk własnych Komendantom Obwodów. Dnia 31.7. gottz. 19.00. Nakazuję »W« dnia 1.08. Godzina 17.00. Adresse m.p. Okręgu: Jasna Nr. 22 m. 20 czynny od Godziny »W«. Otrzymanie rozkazu natychmiast kwitować. X“ [62] . W związku z tym, iż od godziny 20.00 obowiązywała w Warszawie godzina policyjna rozkaz ten dotarł do adresatów dopiero następnego dnia [68] .

W momencie wybuchu powstania warszawskiego główny ciężar walki z Niemcami wzięły na siebie oddziały Armii Krajowej. Do działań powstańczych przystąpiły wowczas [69] :

• jednostki Okręgu Warszawskiego AK (siedem obwodów i jeden samodzielny rejon) pod dowództwem pułkownika Antoniego Chruściela ps. „Monter“
• jednostki dyspozycyjne Komendy Głównej AK – tj. Kedyw KG AK dowodzony przez podpułkownika Jana Mazurkiewicza ps. „Radosław” oraz Pułk „Baszta” dowodzony przez podpułkownika Stanisława Kamińskiego ps. „Daniel“.

Generał Jerzy Kirchmayer oceniał, że ogólny stan liczebny jednostek AK w Warszawie wynosił ok. 50 tys. zaprzysiężonych żołnierzy (mężczyzn i kobiet) – z czego ok. 45 281 służyło w jednostkach Okręgu Warszawskiego AK, ok. 2300 W Szeregach Kedywu, 2200 W Pułku „Baszta”. Według tego samego autora w ramach okręgu funkcjonowało 800 plutonów AK (647 pełnych plutonów oraz 153 plutony „szkieletowe“), w tym 198 plutonów Wojskowej Służby Ochrony Powstania [69] .

Ponadto po wybuchu powstania do walki włączyli się również członkowie pozostałych organizacji podziemnych: Narodowych Sił Zbrojnych (od 740 bis 3500 żołnierzy), komunistycznych Armii Ludońzwej i Zwi 270 , Polskiej Armii Ludowej (von 120 bis 500 żołnierzy) [70] [71] [72] . Zgodnie z porozumieniem zawartym 8 sierpnia 1944 oddziały AL pozostawały podporządkowane pod względem taktycznym dowództwu AK, zachowując jednocześnie samodzielność polityczną i nieizacyalżną organ73 Podobny status miały utworzone w połowie września Połączone Siły Zbrojne AL, PAL i KB. Dowództwu AK podporządkowały się również jednostki NSZ-ZJ, nie uznającego zwierzchnictwa rządu w Londynie (ich żołnierze uzyskali legitymacje AK) [74] . Niejednokrotnie miały miejsce wypadki, gdy zaskoczeni wybuchem powstania żołnierze NSZ, a także żołnierze innych organizacji, przyłądyczali się do najbliższych . Mieszany Charakter miało m.in. wywodzące się pierwotnie ze struktur NSZ Zgrupowanie Chrobry II [74] .

Z różnorakich przyczyn – przede wszystkim ze względu na drastyczne skrócenie czasu mobilizacji przez dowództwo AK – jedynie część żołnierzy mogła wziąć udział w powstaniu. Z obliczeń autorów opracowania „Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej” wynika, że ​​1 sierpnia 1944 zmobilizowanych zostało ok. 36 500 żołnierzy AK – w tym ok. 32 500 w Warszawie oraz ok. 4 tys. na terenach podmiejskich [75] . Z kolei Jerzy Kirchmayer oceniał, że do walki przystąpiło ok. 23 Jahre. ołnierzy AK oraz ok. 1800 członków pozostałych organizacji podziemnych [76] . Poziom wyszkolenia żołnierzy był nierówny. Największą wartość bojową prezentowały zaprawione w potyczkach z Niemcami oddziały Kedywu oraz inne jednostki dyspozycyjne Okręgu lub KG AK. Pozostali żołnierze nie mieli na ogół świeżego doświadczenia bojowego, większość z nich brała jednak udział w wojnie obronnej 1939 [77] .

Biorąc pod uwagę straty poniesione przez powstańców w pierwszym dniu walki oraz fakt, iż część jednostek AK uległa wówczas rozwiązaniu lub przeszła do podwarszawskich lasenia Kirch mach 28 tys. Lołnierzy [78] . Z kolei w ocenie pułkownika Adama Borkiewicza przez oddziały polskie przewinęło się w okresie powstania ok. 50 tys. żołnierzy (nie licząc zaprzysiężonych, którzy nie wzięli udziału w walkach). Z tej liczby ok. 10 tys. żołnierzy odpadło już w pierwszych dniach powstania (oddziały z Mokotowa, Ochoty, Pragi i powiatu warszawskiego), Natomiast 1300 przybyło do stolicy spoza terenów Okręgu Warszawskiego AK [79]

W trakcie powstania struktura oddziałów powstańczych wielokrotnie ulegała przekształceniu. 7. Ju sierpnia 1944, wobec rysującego się rozbicia powstania na kilka odosobnionych ośrodków walki, pułkownik „Monter” podzielił Okręg Warszawski AK na trzy części [75] [80] :

dowodzoną przez pułkownika Karola Ziemskiego ps. „Wachnowski“. W szczytowym momencie liczyła ona ok. 17 tys. ołnierzy – z czego 11 tys. walczyło na Starówce, 3 tys. na Żoliborzu, a 3 tys. w Puszczy Kampinoskiej. Grupa uległa rozwiązaniu 4 września 1944, tj. po upadku Starego Miasta dowodzoną przez pułkownika Franciszka Pfeiffera ps. „Radwan“. W szczytowym momencie liczyła ona ok. 23 Jahre. ołnierzy – z czego ok. 13 Jahre. walczyło w Śródmieściu Północnym, 7,6 tys. w Śródmieściu Południowym, a 2,5 tys. na Powiślu
• Grupę „Południe” dowodzoną przez podpułkownika Stanisława Kamińskiego ps. „Daniel“. W szczytowym momencie liczyła ona ok. 6 tys. żołnierzy – z czego ok. 5 tys. walczyło na Mokotowie, ein ok. 1000 W Lasach Chojnowskich.

20 września 1944 komendant główny AK wydał rozkaz reorganizacji oddziałów powstańczych w stolicy, celem nadania im bardziej regularnego charakteru. Powstał w ten sposób Warszawski Korpus AK (pod dowództwem pułkownika „Montera“), w którego skład weszły trzy dywizje [81] :

(Żoliborz) pod dowództwem podpułkownika Mieczysława Niedzielskiego ps. „Żywiciel” (Mokotów) pod dowództwem podpułkownika Józefa Rokickiego ps. „Karol” (Śródmieście) pod dowództwem pułkownika Franciszka Pfeiffera ps. „Radwan“.

Do oddziałów biorących udział w powstaniu należy także zaliczyć jednostki wojsk regularnych, które śpiesząc z pomocą Warszawie, wzięły bezpośredni udział w walkach. Byly an:

• oddziały 1. Armii Wojska Polskiego – w szczególności 8. i 9. pułki z 3. Dywizji Piechoty, 6. pułk z 2. Dywizji Piechoty, kompania rozpoznawcza z 1. Dywizji Piechoty oraz 2. pułk bombowców nocnych
• alianckie dywizjony lotnicze wykonujące zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą i okolicznymi lasami – w szczególności polska 1586. Eskadra Specjalnego Przeznaczenia, 148. Dywizjon RAF Bombowa USAAF, 390. Grupa Bombowa USAAF, 4. Grupa Myśliwska USAAF, 355. Grupa Myśliwska USAAF, 361. Grupa Myśliwska USAAF.

Uzbrojenie Edytuj

Najsłabszą stroną powstańców było uzbrojenie [77] . Dysponowali oni bowiem niemal wyłącznie bronią ręczną. Brakowało w szczególności efektywnej broni przeciwpancernej, której rolę pełnić musiały butelki zapalające („koktajle Mołotowa“), granaty przeciwpancerne, lub nieliczne granatnikine Co więcej, splot kilku wydarzeń spowodował, że skromne konspiracyjne zapasy broni i amunicji zostały poważnie uszczuplone jeszcze przed wybuchem powstania. W związku z wyłączeniem Warszawy z akcji „Burza” z tamtejszych magazynów wysłano do wschodnich okręgów AK ok. 900 pistoletów maszynowych z amunicją (7 lipca 1944). Dużą ilość broni stracono również wiosną 1944, gdy niemieckie służby bezpieczeństwa wykryły szereg konspiracyjnych magazynów i skrytek [82] .

W rezultacie 1 sierpnia 1944 siehe Shop uzbrojenia Okręgu Warszawskiego AK znajdowało się zaledwie 3846 pistoletów, 2629 karabinów, 657 pistoletów maszynowych, 145 ręcznych karabinów maszynowych, 47 ciężkich karabinów maszynowych, 29 karabinów przeciwpancernych i granatników PIAT, 16 moździerzy i granatników, 2 działka przeciwpancerne, 30 miotaczy ognia, 43 971 granatów ręcznych i 416 granatów przeciwpancernych, ok. 12 tys. butelek zapalających i 1266 kg materiałów wybuchowych. Amunicji wystarczało auf 2–3 dni walki. Trzeba przy tym zaznaczyć, że tylko część magazynowanej broni i amunicji dostarczono na czas do oddziałów bojowych [83] . W rezultacie w momencie wybuchu powstania liczba faktycznie uzbrojonych powstańców wahała się między 1500 a 3500 (na ok. 36 500 zmobilizowanych).Oznacza to, że na 25 powstańców przystępujących do walki tylko jeden był uzbrojony [g] [84] . Ze względu na dotkliwe braki w uzbrojeniu pułkownik „Monter” polecił, aby żołnierzy AK, dla których zabrakło broni palnej uzbrajać w siekiery, kilofy, łpnie, a następnie przydz zielomy, a następnie przyd Jerzy Braun, członek RJN, twierdził, że na jego uwagę, iż żołnierze AK nie mają wystarczającej ilości broni, aby rozpocząć powstanie, Delegierter Jankowski miał odpowiedzieć „to.

W kolejnych dniach powstańcze zasoby broni i amunicji były uzupełniane dzięki produkcji własnej, alianckim zrzutom oraz ze zdobyczy. Powstańcom, oprócz broni ręcznej, udało się zdobyć także dwa czołgi niemieckie PzKpfw. V Panther, samobieżny niszczyciel czołgów Jagdpanzer 38(t)Hetzer, dwa transportery opancerzone Sd.Kfz. 251, samochód pancerny FAI oraz, najprawdopodobniej, samochód pancerny BAI [87] . Niedostatki uzbrojenia starano się kompensować improwizowanymi konstrukcjami, takimi jak samochód pancerny „Kubuś” (jedyny pojazd pancerny skonstruowany przez ruch oporu w trakcie II wojny projekt87] Łopuskiego [88] , konstruowane z rur kanalizacyjnych, katapulty z resorów samochodowych, wykorzystywane do wyrzucania butelek z benzyną, granaty zaczepne (philipinki), konstruowane z puszek i [karbid.91] [c] Materiały wybuchowe odzyskiwano z niewybuchów bomb i pocisków artyleryjskich [92] , produkowano też szedyt.

Udział obcokrajowców w walkach po stronie powstańców Edytuj

Do walki warszawiaków z niemieckim okupantem przyłączyło się kilkuset obcokrajowców [93] . Historyk Michał Wójciuk twierdzi, że w powstaniu walczyli przedstawiciele ponad 20 narodowości w liczbie 200–300 osób [94] . Byli wśród nich m.in.: Węgrzy, Słowacy, Gruzini, Francuzi, Belgowie, Holendrzy, Grecy, Brytyjczycy, Włosi, Ormianie, Rosjanie, a także pojedynczy przedstawiciele innych narody, Ukra Ainizer, Tschechien, Ukra Ainizer, Tschechien Niektórzy z nich – np. pochodzący z Nigerii czarnoskóry August Agbola O’Brown – mieszkali w Warszawie przed wojną [95] . Kolejnym przykładem są Słowacy, z których wielu pracowało w gazowni na Czerniakowie. W czasie powstania, w porozumieniu z AK, utworzyli oni 535. pluton Słowaków, który m.in. wziął udział w natarciu na Belweder 1 sierpnia 1944 [93] . W powstańczych szeregach znaleźli się również niemieccy dezerterzy oraz cudzoziemcy, którzy uciekli z robót przymusowych lub obozów jenieckich.

Do powstania przyłączyła się także większość spośród 348 Żydów uwięzionych w obozie przy ul. Gęsiej („Gęsiówka“), którzy zostali uwolnieni przez żołnierzy AK w pierwszych dniach sierpnia. Byli wśród nich obywatele Grecji, Holandii, Niemiec i Węgier. Brali udział w pracach fortyfikacyjnych i pomocniczych (transportowali rannych i broń, gasili pożary). Niektórzy uczestniczyli także w działaniach bojowych [93] . Ponadto w powstaniu udział wzięło również wielu Żydów ukrywających się dotąd na terenie miasta. W gronie tym znaleźli się m.in. członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej, którym udało się przeżyć powstanie w getcie warszawskim (np. Marek Edelman i Icchak Cukierman“) („Cwaniak“). Według niektórych źródeł liczba Żydów walczących w powstaniu warszawskim mogła osiągnąć 1000 [96] .

Od pierwszych miesięcy okupacji Niemcy opracowywali plany stłumienia ewentualnego polskiego powstania, w których Warszawa – centrum polskiego oporu przeciw nazistowskiemu „nowemu porządkowi” – ​​zajswalns. Przygotowania nabrały tempa wiosną 1944, gdy stało się jasne, że polska stolica może wkrótce znaleźć się w bezpośredniej strefie frontowej. Ufortyfikowano wówczas wszystkie obiekty, w których mieściły się niemieckie urzędy, instytucje, czy koszary zabezpieczono także najważniejsze arterie komunikacyjne w mieście. Trudna sytuacja militarna III Rzeszy sprawiła jednak, że garnizon Warszawy nigdy nie osiągnął planowanej liczebności 36 tys. Lołnierzy [97] .

Niemieckim garnizonem dowodził generał Reiner Stahel, który pojawił się jednak w Warszawie dopiero w ostatnich dniach lipca 1944. Jednostkami SS i policji dowodził natomiast SS-Oberführer Paul Otto Geibel, SS- und Polizeiführer na dystrykt warszawski, który w razie wybuchu powstania miał przejść pod rozkazy komendanta garnizonu. Tadeusz Sawicki podaje, opierając się na źródłach niemieckich, że w momencie wybuchu powstania garnizon liczył ponad 13 tys. ołnierzy, w tym: 5,6–6 tys. ołnierzy Wehrmachtu, ok. 4,3 tys. członków rozmaitych formacji SS i policji oraz ok. 3 tys. żołnierzy naziemnej obsługi lotnictwa (obsadzających lotniska Okęcie i Bielany). Do tego dolicza również baterie artylerii przeciwlotniczej i oddziały zadymiania mostów, wchodzące w skład stacjonującego w mieście 80. pułku 10. Brygady Artylerii Przeciwlotniczej. Tym samym z jego obliczeń wynika, że ​​Niemcy dysponowali w Warszawie jednostkami o łącznej liczebności ok. 16 tys. Lołnierzy [98] . Były one rozproszone po całym mieście, gdzie zabezpieczały najważniejsze obiekty (ok. 179) i arterie komunikacyjne.

Niemcy mogli wykorzystać w Warszawie także jednostki, które nie wchodziły w skład stałego garnizonu miasta. W związku ze zbliżaniem się frontu wschodniego polska stolica znalazła się bowiem w strefie operacyjnej niemieckiej 9. Armii (dowódca: generał Nikolaus von Vormann). Przez miasto przemieszczały się nieustannie niemieckie formacje frontowe, co miało istotny wpływ na przebieg pierwszych walk – w szczególności na Pradze [99] [100] . Jeszcze przed wybuchem powstania 3. Dywizja Pancerna SS „Totenkopf” pozostawiła na Pradze Bataillon Grenadierów (362 żołnierzy), a 5. Dywizja Pancerna SS „Wiking” – kompanię ciężkich czołgów w rejonie ul. Rakowieckiej na Mokotowie. Na Woli znalazły się natomiast elementy Dywizji Pancerno-Spadochronowej „Hermann Göring” (ok. 1000 żołnierzy i 20 czołgów) [101] . Z Kolei w pierwszych dniach sierpnia w walkach na terenie miasta uczestniczyły frontowe oddziały Wehrmachtu, usiłujące wywalczyć sobie wolne przejście warszawskimi arteriami komunikacyjnymi (4. pułk Grenadierów wschodniopruskich, elementy 19. Dywizji Pancernej oraz pododdziały Dywizji Pancerno-Spadochronowej „Hermann Göring“) [102] . Andrzej L. Sowa, powołując się na niemieckie materiały archiwalne, podaje, że 3 sierpnia siły niemieckie w lewobrzeżnej Warszawie liczyły 12 060 żołnierzy i policjantów, z czego komendzie 5,5 żołnierzy, dowódcy SS i policji – 4,9 tys. policjantów i esesmanów, podczas gdy formacje lotnicze i artylerii przeciwlotniczej liczyły 1900 ludzi, a jednostki 9 Armii – 960 żołnierzy [103] .

Po wybuchu powstania Niemcy przystąpili do organizowania odsieczy dla garnizonu Warszawy. W skład „sił odsieczy” weszły te oddziały, których skierowanie do Warszawy było możliwe w obliczu sytuacji panującej aktualnie na froncie wschodnim. W tym kontekście należy wymienić przede wszystkim [104] :

• improwizowaną grupę policyjną z Kraju Warty, dowodzoną przez SS-GruppenführeraHeinza Reinefartha (dwie i pół kompanii zmotoryzowanej policji, kompania zmotoryzowanej żandarmerii, kompania SS „Röntgen. Jednostka ta specjalizowała się dotąd w prowadzeniu brutalnych akcji pacyfikacyjnych na tyłach frontu wschodniego. Większość jego żołnierzy stanowili niemieccy kryminaliści powyciągani z więzień i obozów koncentracyjnych, którym obiecano ułaskawienie w zamian za walkę dla III Była to formacja kolaboracyjna złożona w większości z Rosjan i Białorusinów. Po wybuchu powstania spośród żołnierzy brygady sformowano pułk szturmowy pod dowództwem majora Iwana Frołowa (złożony z ok. 1700 nieżonatych mężczyzn)
• 608. pułk ochronny dowodzony przez pułkownika Willi Schmidta
• dwa bataliony azerbejdżańskie (Bataillon „Bergman” i I Bataillon 111. pułku).

Zadanie stłumienia powstania otrzymał SS-Obergrupenführer Erich von dem Bach-Zelewski – dotychczas odpowiedzialny za walkę z partyzantką w okupowanej Europa (Chef der Bandenbekämpfungsverbände) [105] . Przybył on do miasta 5 sierpnia 1944 w Godzinach popołudniowych, obejmując dowodzenie „siłami odsieczy”. 14 sierpnia 1944 Hitler mianował von dem Bacha na stanowisko „generała dowodzącego w obszarze Warszawy” i podporządkował mu wszystkie – działające dotąd stosunkowo niezależnie – jednostki Wehricmachtu. Powstała w ten sposób tzw. Grupa Korpuśna von dem Bacha (niem. Korpsgruppe von dem Bach), która w ciągu niespełna dwóch tygodni osiągnęła liczebność 25 tys. ołnierzy. Od połowy sierpnia 1944 Korpsgruppe von dem Bach pozostawała podzielona na dwie grupy bojowe (Kampfgruppe):

• Grupę Bojową „Reinefarth”, działającą w północnej części Warszawy (do Al. Jerozolimskich włącznie)
• Grupę Bojową „Rohr”, walczącą w południowej części miasta.

Od zachodu Warszawę otoczono kordonem posterunków, które miały uniemożliwić ucieczkę ludności cywilnej oraz przenikanie do miasta oddziałów partyzanckich z pobliskich lasów [106] . Po zajęciu Pragi przez Armię Czerwoną (14 września) Warszawa znalazła się bezpośrednio w strefie frontowej. Z tego powodu niemieckie dowództwo skierowało do miasta XXXXVI Korpus Pancerny dowodzony przez generała Smilo von Lüttwitza, którego zadaniem było zabezpieczenie lewego brzegu sowie Wisły przed des wantrementualn. Jednostki XXXXVI Korpusu wsparły również Grupę Korpuśną Bacha w walce z powstańcami. Między innymi oddziały 25. Dywizji Pancernej uczestniczyły w walkach na Marymoncie (14–16 sierpnia), a przerzucona w następnych dniach na jej miejsce 19. Dywizja Pancerna przeprowadziła turmna 30.

Formacje piechoty wchodzące w skład Korpsgruppe von dem Bach pochodziły zazwyczaj ze struktur SS i policji, podczas gdy z zasobów Wehrmachtu kierowano do walki z powstaniem zazwyczaj jednostki wyposażone w broń ciężką (artyleria, czołgi i pojalubzdy pancerane). Wraz z upływem czasu w Grupie Korpuśnej von dem Bacha jednostki Wehrmachtu zaczęły jednak przeważać liczebnie nad jednostkami SS i policji [108] . Oddziały niemieckie były bogato wyposażone w nowoczesne rodzaje broni. Na ich stanie uzbrojenia znajdowały się np. sześciolufowe moździerze rakietowe kal. 300 mm i 380 mm, kompania dział samobieżnych „Grille” kal. 150 mm (na podwoziach czołgu Pzkfw-38), moździerz kolejowy „Siegfried” kal. 380 mm oraz ciężki moździerz oblężniczy „Karl” kal. 600mm. Szczególnym rodzajem broni stosowanej przez Niemców w Warszawie były też zdalnie kierowane gąsienicowe miny samobieżne „Goliath”, eksperymentalne pojazdy „Tajfun” oraz przenosztylu. Działania Korpsgruppe von dem Bach wspierała artyleria 9. Armii – w szczytowym momencie aż 188 dział [110] . Wsparcie lotnicze zapewniały samoloty niemieckiej 6. Floty Powietrznej (Luftflotte 6), dowodzonej przez feldmarszałka Roberta von Greima [h] , bombardujące codziennie Warszawę [111] .

Łącznie z siłami garnizonu miasta oraz jednostkami frontowymi przechodzącymi przez Warszawę, Niemcy użyli do walki z powstańcami – w różnych odstępach czasu – ogółem ok. 50 tys. żołnierzy [112] [113] , dowodzonych przez czternastu dowódców w randze generała [111] . Charakterystyczną cechą sił niemieckich tłumiących powstanie był liczny udział w walce jednostek kolaboracyjnych złożonych z byłych obywateli ZSRR. Mieszkańcy Warszawy określali ich gremialnie mianem „Ukraińców” lub „Kałmuków” i te określenia pojawiają się najczęściej w przekazie wspomnieniowym [114] . Wynikało to w dużej mierze z wrażenia, jakie wywołały w całej Polsce informacje o zbrodniach dokonywanych na Kresach przez ukraińskich nacjonalistów. W rzeczywistości tylko jedna zwarta jednostka ukraińska walczyła w Warszawie latem 1944. Był to Ukraiński Legion Samoobrony [115] (dowódca: pułkownik Petro Diaczenko), który od 15 do 23 wrzenja pr 31. Schutzmannschafts-Bataillon der SD uczestniczył w działaniach przeciwko zgrupowaniu Armii Krajowej w Puszczy Kampinoskiej (27–30 września). Wbrew powszechnemu po zakończeniu wojny mniemaniu (wpływ sowieckiej Propagandy) w tłumieniu powstania udziału nie braly także oddziały Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA) pod dowództwem generała Andrieja Własowa, gdyż w TYM okresie Owa formacja jeszcze nie istniała (niektóre spośród Wschodnich formacji kolaboracyjnych uczestniczących w tłumieniu powstania zostały jednak wcielone do Armii Własowa po jej oficjalnym utworzeniu – np. byli żołnierze brygady RONA zostali wcieleni do 1. Dywizji ROA) [116] . W kordonie otaczającym Warszawę znalazły się także jednostki węgierskiego II Korpusu Rezerwowego, które zostały jednak wycofane, gdy Niemcy zorientowali się, że Węgrzy pine.

Powstanie warszawskie zostało rozpoczęte zbrojnym wystąpieniem oddziałów Armii Krajowej 1 sierpnia 1944 o godz. 17.00 (tzw. Godzina „W“). Walki zbrojne zakończyły się natomiast 2 października 1944 w godzinach wieczornych [117] . Pułkownik Adam Borkiewicz zaproponował następującą periodyzację powstania: ogólne natarcie powstańcze dla opanowania Warszawy (1–4 sierpnia), okres powstańczej obrony zaczepnej (5 sierpnia. Generał Jerzy Kirchmayer podzielił natomiast powstanie na dwa okresy: okres polskiego natarcia (1–4 sierpnia) oraz okres polskiej obrony (5 sierpnia – 2 października) [117] .

Plan powstania został opracowany przez komendanta Okręgu Warszawskiego AK, pułkownika Antoniego Chruściela „Montera”. Przyjęto w nim założenie Ze oddziały polskie WFB w stanie prowadzić działania zaczepne przez 2-3 dni, aw razie niekorzystnego OBROTU Spraw WFB mogly wytrwać w obronie maksymalnie przez 14 dni (przy założeniu Ze możliwe będzie uzyskanie broni zdobyczy ze i zrzutów) [41 ] . W rzeczywistości walki trwały 63 dni.

Godzina „W” Edytuj

1 Sierpnia oder Godz. 17.00 jednostki Okręgu Warszawskiego AK oraz oddziały dyspozycyjne KG AK zaatakowały niemieckie obiekty we wszystkich dzielnicach okupowanej Warszawy [i] . Położenie wyjściowe powstańców było niezwykle trudne. Daleko idące zmiany wprowadzone z inicjatywy płk. „Montera” do uprzednio wypracowanych planów powstania, tj.ustalenie godziny rozpoczęcia walki na 17:00 i skrócenie czasu pogotowia z 48 do 24 Zaledwie 40% magazynowanej broni zdołano dostarczyć na czas do miejsc koncentracji [84] . Zmienne, a niekiedy sprzeczne rozkazy dowództwa, a zwłaszcza ujawnione podczas mobilizacji drastyczne niedobory broni i amunicji, wywołały niepewność i nerwowość w szeregione stozłe ich Wielu żołnierzy nie zgłosiło się lub nie zdążyło dotrzeć na czas na miejsca zbiórki [121] . Miały także miejsce wypadki, gdy wobec braku broni niektóre pododdziały rozchodziły się do domów, gdyż żołnierze argumentowali, iż „z gołymi rękami niee pójdzy na karabiny mas]

W Śródmieściu, gdzie stawiennictwo było stosunkowo najwyższe, do oddziałów dotarło nieco ponad 60% żołnierzy. W dzielnicach peryferyjnych (m.in. na Woli i Pradze) stawiło się zaledwie ok. 40% ołnierzy [122] . W rezultacie 1 sierpnia tun walki stanęło zaledwie od 1500 do 3500 uzbrojonych Żołnierzy AK (NIE licząc kilkunastu tysięcy nieuzbrojonych Powstańców, stanowiących sila rzeczy rezerwę kadrową) [84], Co wynosiło mniej więcej 50% dla ewidencjonowanych Stanów Osobowych z uzbrojeniem szacowanym na około 30% posiadanej w magazynach broni. Był to znaczny regres w porównaniu z mobilizacją zarządzoną 27 lipca, kiedy to na koncentrację zgłosiło się prawie 80% żołnierzy [123] .

Powstańcy nadmiernie rozproszyli swoje siły, atakując zbyt wiele celów jednocześnie. Ponadto podjęta w ostatniej chwili decyzja o zmianie siedziby KG AK spowodowała, że ​​rozdzieleniu uległo podległe jej najsilniejsze zgrupowanie AK (Kedyw wraz z Komendą przes. Nie udało się także uzyskać efektu zaskoczenia, gdyż niemieckie dowództwo, zaalarmowane meldunkami konfidentów, już o godz. 16.30 Uhr zarządziło alarm dla garnizonu warszawskiego i wszystkich Niemców pozostających w Warszawie [125] .

W rezultacie polskie natarcie 1 sierpnia 1944 zakończyło się „wyraźnym i dużym niepowodzeniem” [126] . Z ważniejszych obiektów udało się opanować jedynie: gmach „Prudentialu” przy pl. Napoleona (najwyższy budynek w Warszawie), elektrownię na Powiślu, wielkie magazyny żywności i mundurów na Stawkach, gmach sądów na Lesznie, budynek Ratusza przy pl. Teatralnym, areszt śledczy przy ul. Daniłowiczowskiej, gmach Wojskowego Instytutu Geograficznego przy Al. Jerozolimskich, siedzibę MZK przy ul. więtokrzyskiej, Poselstwo Czechosłowackie przy ul. Koszykowej, kilka zamienionych na koszary szkół oraz budynek Dyrekcji Kolejowej na Pradze. O wiele dłuższa była lista obiektów, których szturm zakończył się niepowodzeniem. W szczególności powstańcom nie udało się zdobyć lotniska na Okęciu, żadnego z mostów, jak również żadnego z warszawskich dworców kolejowych. Niepowodzeniem zakończyły się natarcia na: siedzibę Gestapo w al. Szucha, Pałac Brühla (siedziba gubernatora Fischera), Pałac Saski (kwatera generała Stahela), Cytadelę, kompleks budynków Sejmu, Pocztę Główną, kompleks budynków Uniwersytetu Warszawskiego, Przedzy Policzn Zielnej 39 („Dużą PAST-ę”), centralę telefoniczną przy ul. Piusa XI 19 („Małą PAST-ę“), koszary SS przy ul. Rakowieckiej, koszary artylerii przeciwlotniczej przy ul. Puławskiej, tor wyścigów konnych na Służewcu i Dom Akademicki przy pl. Narutowicza. W niemieckich rękach pozostały także: więzienie mokotowskie, Pawiak wraz z obozem KL Warschau, Instytut Chemiczny na Żoliborzu, gmach CIWF na Bielanach oraz szturmowane przez Polaków vierzig („Mokotów“, „Bema“) .

W walce zginęło lub odniosło rany blisko 2 tys. ołnierzy AK, utracono również dużo broni [128] . Niektóre polskie oddziały uległy całkowitemu lub częściowemu rozbiciu (m.in. VIII samodzielny rejon Okęcie, jednostki Obwodu III „Wola” i Obwodu VI „Praga”). Po załamaniu natarcia główne siły Obwodu II „Żoliborz” odeszły do ​​Puszczy Kampinoskiej, ein Obwodu III „Ochota” – do Lasów Chojnowskich. Do Lasu Kabackiego przeszło również wiele jednostek z Mokotowa (łącznie miasto opuściło blisko 5000 żołnierzy AK) [129] . Straty niemieckiego garnizonu wyniosły ok. 500 zabitych, rannych i wziętych do niewoli [128] . Niepowodzeniem zakończyło się także wystąpienie Obwodu VII „Obroża” (noc z 1 na 2 sierpnia), którego jednostki nie zdołały zdobyć m.in. radiostacji w Raszynie ani lotniska na Bielanach. Żołnierzom AK udało się jedynie opanować przejściowo elektrownię w Pruszkowie [130] .

Tego dnia największe zdobycze terytorialne udało się uzyskać powstańcom w Śródmieściu, na Starym Mieście oraz we wschodniej części Woli. Obszar ten pozostawał jednak odseparowany od pozostałych dzielnic [131] . W dodatku tylko na Starówce udało się uzyskać większą przestrzeń wolną od nieprzyjaciela. W Śródmieściu Niemcy nadal kontrolowali najważniejsze arterie komunikacyjne (Al. Ujazdowskie, Nowy Świat, Krakowskie Przedmieście i Al. Jerozolimskie), jak również szereg kluczowych obąiektz. Dla przykładu kontakt Starego Miasta ze Śródmieściem mógł się odbywać tylko poprzez Wolę, Górny Czerniaków był połączony ze Śródmieściem tylko „wąskim gardłemż” ulzdłu Książęcej, a komunikacja pomiędzy Śródmieściem Północnym a Południowym odbywała się wyłącznie poprzez wąski odcinek Al. Jerozolimskich. Jeszcze gorzej wyglądała sytuacja w pozostałych dzielnicach. Na Ochocie, po odejściu głównych sił obwodu do Lasów Chojnowskich, pozostały tylko niewielkie oddziałki AK w rejonie ulic Wawelskiej („Reduta Wawelska“) i Kaliskiej („Reduta Kaliska“). Po równoczesnym odwrocie Polaków i Niemców swoistą „ziemią niczyją” stał się Żoliborz. Na Mokotowie kilka kompanii pułku „Baszta” obsadziło bloki mieszkalne w czworoboku ulic: Odyńca – Goszczyńskiego – Puławskiej – al. Niepodległości [129] [131] .

Polskie działania zaczepne w dniach 2–4 sierpnia Edytuj

Na skutek porażki poniesionej 1 sierpnia siły powstańcze znalazły się w skrajnie niekorzystnym położeniu. W tej trudnej sytuacji na korzyść strony polskiej nadal przemawiały jednak dwa czynniki. Pierwszym z nich była stosunkowo bierna postawa niemieckiego garnizonu, który nie odważył się podjąć zdecydowanego kontrnatarcia przeciw słabym siłom powstańczym. Drugim natomiast był ogromny entuzjazm, z jakim mieszkańcy stolicy przyjęli wybuch powstania. Już w nocy z 1 na 2 sierpnia opanowane przez powstańców dzielnice pokryła gęsta sieć barykad. Zapał i inicjatywa ludności udzieliły się wojsku i pomogły przełamać kryzys, w jakim znalazło się powstanie [133] .

W następnych dniach oddziały AK stoczyły szereg zwycięskich potyczek, które przyniosły nowe zdobycze terytorialne oraz pozwoliły okrzepnąć powstańczej obronie. W dniach 2–3 sierpnia opanowano gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, Bank Polski przy ul. Bielańskiej oraz Pałac Blanka, dzięki czemu obrona Starego Miasta została oparta na mocnych filarach. W tym samym czasie w Śródmieściu zdobyto gmach Poczty Głównej, silnie broniony posterunek niemieckiej policji w kamienicy Partowicza przy ul. Żelaznej róg Chłodnej (Nordwache) oraz zabudowania Politechniki. Szczególne znaczenie miało jednak zdobycie przez Bataillon „Chrobry II” Dworca Pocztowego przy Al. Jerozolimskich. Sukces ten pozwolił powstańcom zablokować jedną z kluczowych arterii komunikacyjnych miasta. W dniach 3–4 sierpnia na trasie tej toczyły się zaciekłe walki, w trakcie których strona niemiecka użyła broni pancernej [134] .

3 sierpnia do Warszawy powróciły oddziały pułkownika „Żywiciela”, które obsadziły centralną część Żoliborza. Dzień wcześniej na Mokotowie zdobyto szkołę przy ul. Woronicza 8, która stanowiła odtąd jeden z kluczowych polskich bastionów w tej dzielnicy. Na Woli już od 2 sierpnia powstańcze oddziały były natomiast uwikłane w zaciekłe walki obronne przeciwko niemieckim jednostkom pancernym, które próbowały wywalczyć sobie –. Na Pradze już 3 sierpnia powstanie w zasadzie wygasło [136] .

4 sierpnia, ze względu na ograniczone zapasy amunicji, pułkownik „Monter” nakazał oddziałom AK ograniczenie działań zaczepnych w związku z wyczerpywaniem się zapasów amunicji [137] Polskie oddziały miały zrezygnować ze zdobywania pierwotnych celów natarcia na rzecz działań istotnych dla przebiegu całego powstania [138] . 5 sierpnia, a więc już po przejęciu inicjatywy przez Niemców, Bataillon AK „Zośka” zdołał jeszcze zdobyć obóz KL Warschau przy ul. Gęsiej, gdzie uwolniono 348 Żydów [139] .

4 sierpnia uznawany jest w historiografii za dzień końca ofensywy powstańczej. W czasie czterodniowych walk powstańcy zdołali opanować większą część Śródmieścia, zwarte obszary Woli i Żoliborza, a także mniejsze enklawy na terenie Ochoty i Mokotowa. Sukcesy te były możliwe dzięki biernej postawię sił niemieckich, które skoncentrowały się na prowadzeniu działań obronnych [137] .

Upadek Woli i Ochoty Edytuj

Pierwszą reakcją Hitlera na wieść o wybuchu powstania było wydanie rozkazu rozpoczęcia dywanowych nalotów na polską stolicę. Niemiecka Luftwaffe miała „przez masowe użycie wszystkich samolotów frontu środkowego, włącznie z samolotami komunikacyjnymi, zrównać Warszawę z ziemią i przez to zdusić ognisko powstania”. Szybko okazało się jednak, że wykonanie rozkazu jest nierealne. W mieście zostało bowiem odciętych szereg niemieckich urzędów oraz jednostek wojskowych i policyjnych, których ewakuacja była chwilowo niemożliwa [140] . W tej sytuacji zadanie zorganizowania odsieczy dla garnizonu warszawskiego Hitler powierzył Reichsführerowi-SS Heinrichowi Himmlerowi oraz szefowi sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowył.

O ile wybuch powstania nie zaskoczył Niemców na poziomie taktycznym, o tyle stanowił zaskoczenie w skali operacyjnej [142] . Zbiegł się też z ogólnym kryzysem na środkowym odcinku frontu wschodniego. W tej sytuacji do zwalczania powstania skierowano znajdujące się pod ręką oddziały, stanowiące zbieraninę różnych jednostek policyjnych. W skład „sił odsieczy” weszły m.in.: naprędce zorganizowana grupa policyjna z Kraju Warty, dowodzona przez SS-Gruppenführera Heinza Reinefartha pułk SS „Dirlewanger”, złożony z niemieckich pułnak ochronny, a także dwa bataliony azerbejdżańskie (Bataillon „Bergman” i I. Bataillon 111. pułku) [104] . Jednostki „sił odsieczy” pojawiły się w Warszawie w okolicach 4 sierpnia. Pułk Dirlewangera wraz z grupą policyjna Reinefartha i oddziałami azerbejdżańskimi zostały skierowane na Wolę. Powierzono im zadanie uwolnienia gubernatora Fischera i generała Stahela (odciętych w „dzielnicy rządowej” w okolicach pl. Piłsudskiego) oraz odblokowania trasy Wolska – Chłodna – Elektoralna – Senatorska – most Kier Brygada RONA miała natomiast uderzać na Ochotę, aby postępując wzdłuż trasy Grójecka – Al. Jerozolimskie odblokować dojście do mostu Poniatowskiego [144] .

5 sierpnia od wczesnych godzin porannych oddziały Reinefartha i Dirlewangera szturmowały polskie barykady na ulicach Wolskiej i Górczewskiej, masowo mordując przy tym cywilną ludność dzielnicy. Niemieckie postępy były jednak początkowo dość nieznaczne. Niemieckie dowództwo podkreślało w meldunkach, iż ​​Polacy walczą „zaciekle i z determinacją” oraz „nie daje się stwierdzić spadku siły oporu”. 6 sierpnia jeden z batalionów Dirlewangera przedarł się do Ogrodu Saskiego, gdzie nawiązał kontakt z niemieckimi obrońcami „dzielnicy rządowej”. Dopiero następnego dnia Niemcom udało się jednak zabezpieczyć arterię wolską aż po pl. Bankowy. O całkowitym odblokowaniu trasy Wolska – Chłodna – Ogród Saski – Most Kierbedzia można było mówić dopiero od 17 sierpnia [145] [146] .

6 sierpnia Komenda Główna AK, stacjonująca od początku powstania w fabryce mebli Kamlera przy ul. Dzielnej 72, przeniosła się do gmachu szkoły przy ul. Barokowej na Starym Mieście (a stamtąd, 13 sierpnia, do pałacu Raczyńskich) [147] .

Ostatnim epizodem bitwy o Wolę były kilkudniowe zacięte walki o cmentarze na Powązkach i rejon ul. Okopowej, gdzie broniły się główne siły Kedywu (8–11 sierpnia). Dowodzący nimi podpułkownik „Radosław“ zwlekał przez pewien czas z opuszczeniem tej pozycji, gdyż liczył, iż uzyska zgodę dowództwa AK na ewakuowanie swoich oddziałów tun pobliskiej Puszczy Kampinoskiej - i tym samym OCALENIE doborowej Młodzieży harcerskiej służącej w szeregach Kedywu [148]. Ostatecznie KG AK nie wyraziła jednak zgody na ewakuację, a atakowane z trzech stron oddziały „Radosława” były zmuszone wycofać się przez ruiny getta w rejon magazynów na Stawkach. Obrona Woli kosztowała Kedyw utratę blisko 50% pierwotnego stanu osobowego [149] .

Ochota była broniona przez zaledwie ok. 300 żołnierzy AK, którzy utrzymywali pozycje w rejonie ulic Kaliskiej i Wawelskiej. Już pierwsze walki pokazały jednak, że szturmująca tę dzielnicę brygada RONA ma minimalną wartość bojową, a jej żołnierze są zainteresowani wyłącznie gwałtami, rabunkiem i alkoholem. W rezultacie mimo ogromnej przewagi liczebnej i technicznej RONA niemal na tydzień utknęła na Ochocie. Dopiero w nocy z 10 na 11 sierpnia załoga „Reduty Kaliskiej” wycofała się do Lasów Chojnowskich. Następnego dnia padła również „Reduta Wawelska”. 12 sierpnia RONA zdołała dotrzeć w rejon pl. Starynkiewicza, gdzie zajęła Szpital Dzieciątka Jezus oraz gmach Wojskowego Instytutu Geograficznego. Tam oddziały Kaminskiego ostatecznie utknęły, eine arteria komunikacyjna wiodąca przez Al. Jerozolimskie do mostu Poniatowskiego pozostawała zablokowana przez Polaków do ostatnich dni powstania [150] [151] .

Obrona Starego Miasta Edytuj

Po upadku Woli i Ochoty obszar kontrolowany przez oddziały Armii Krajowej skurczył się do kilku wzajemnie izolowanych dzielnic – Żoliborza, Starego Miasta, Śródmieścia z Powiślem oraz Mokotowa [152] . Niemcy skierowali teraz główną siłę swojego natarcia na warszawską Starówkę. Ich celem było wywalczenie szerokiego dostępu do Wisły – zwłaszcza na odcinku wiodącym od mostu średnicowego do mostu Stare Miasto stało się w ten sposób polem „boju walnego“, kluczowego dla dalszych losów powstania [154] . Pułkownik „Monter” podzielił Okręg Warszawski AK na trzy ośrodki walki: „Śródmieście”, „Południe”, „Północ” (5 sierpnia). Za obronę Starówki odpowiadać miała Grupa „Północ”, dowodzona przez pułkownika Karola Ziemskiego ps. „Wachnowski” (podlegały mu także jednostki AK z Żoliborza i Puszczy Kampinoskiej). W momencie utworzenia liczyła ona ok. 9 tys. ołnierzy, z czego ok. 7,2 tys. pozostawało na Starym Mieście.„Wachnowski” zamierzał prowadzić aktywną obronę dzielnicy, dążąc jednocześnie do uzyskania połączenia z Żoliborzem i Puszczą Kampinoską [80] .

Bitwa o Stare Miasto rozpoczęła się zasadniczo już 7 sierpnia. Od tego dnia pułk Dirlewangera przypuszczał bowiem szturmy na polskie pozycje w rejonie pl. Bankowego, pl. Teatralnego ich pl. Zamkowego. Początkowo postępy niemieckiego natarcia były dość nieznaczne. Do 12 sierpnia Niemcom udało się opanować jedynie ruiny Zamku Królewskiego, a dopiero dwa dni później zdołali po zaciętych walkach przejąć kontrolę nad okolicami pl. Bankoego. Po zakończeniu boju o wolskie cmentarze Niemcy rozpoczęli również natarcie na Muranów, którego broniły oddziały Kedywu i Zgrupowania „Leśnik”. Szczególnie zaciekłe walki toczyły się zwłaszcza w rejonie magazynów na Stawkach [155] . Po dziesięciu dniach walki siły obrońców Starówki stopniały do ​​ok. 5 tys. ołnierzy [156] . 18 sierpnia von dem Bach zaproponował powstańcom kapitulację, lecz jego propozycja została pozostawiona bez odpowiedzi [157] . Następnego dnia niemiecka Grupa Bojowa „Reinefarth” rozpoczęła generalny szturm na Starówkę [158] .

Ponad dwutygodniowa bitwa o Stare Miasto miała okazać się jednym z najzaciętszych i najdramatyczniejszych bojów powstania. Walki toczone były bowiem o każdy dom i każdą barykadę [159] . [109] . 21 sierpnia niemieckie dowództwo było zmuszone przyznać, że: „Polscy bandyci w Warszawie walczą fanatycznie i zaciekle. Uzyskane przez własne oddziały rezultaty po trzytygodniowej walce są nikłe, mimo wsparcia licznych najnowocześniejszych rodzajów broni“ [160] . Z kolei tydzień później meldowano, że własne oddziały są „bardzo zmęczone i zużyte”, podczas gdy Polacy „walczyli zaciekle i wytrwale, a ich opór nasilał się”. SS-Obergrupenführer von dem Bach oceniał, że podczas walk o Stare Miasto z niemieckich szeregów ubywało 150 żołnierzy dziennie [161] [162] . Ciężkie straty zmusiły w końcu Niemców do zmiany taktyki. Zamiast prowadzić natarcia szerokim frontem, zaczęli oni koncentrować się na systematycznym, stopniowym opanowywaniu poszczególnych punktów oporu [163] .

Wobec technicznej i ogniowej przewagi wroga powstańcy nie byli jednak w stanie zatrzymać niemieckiego natarcia. O ile wielodniowe szturmy nie przebiły nigdzie polskiej obrony, o tyle systematycznie spychały powstańców do wnętrza Starówki [164] . 20 sierpnia Niemcy zdobyli Pałac Mostowskich. W nocy z 20 na 21 sierpnia żołnierze zgrupowania „Leśnik” musieli ostatecznie opuścić Muranów. 22 sierpnia powstańcy utracili Arsenał, a dwa dni później – część Ruine szpitala Jana Bożego [165] . 28 sierpnia, po wielu dniach zaciętych walk, Niemcy zdobyli ostatecznie jeden z kluczowych zworników polskiej obrony – gmach PWPW. Tego samego dnia, po równie długotrwałych i zaciętych bojach, powstańcy stracili także ruiny Katedry wraz z sąsiednim kościołem oo. jezuitów [j] . Siły obrońców stopniały w tym czasie tun ok. 2 tys. żołnierzy (niektóre plutony liczyły zaledwie kilkunastu żołnierzy). Wojsko znajdowało się na skraju wytrzymałości fizycznej brakowało amunicji, żywności i lekarstw dla tysięcy rannych. W jeszcze bardziej tragicznej sytuacji znajdowała się ludność cywilna – cierpiąca głód i pragnienie, wegetująca w piwnicach, ginąca tysiącami od niemieckich nalot i ylostrzału Zawiodły nadzieje na pomoc z zewnątrz. Z powodu wzajemnych niesnasek i niezdecydowania dowódców AK z Puszczy Kampinoskiej nie udało się zorganizować natarcia na tyły Grupy Bojowej „Reinefarth” w rejonie Powązek. Nie udało się również uzyskać połączenia z Żoliborzem, gdyż dwa powstańcze szturmy na Dworzec Gdański zakończyły się klęską i utratą blisko 500 żołnierzy [159] .

W tej sytuacji pułkownik „Wachnowski” postanowił podjąć próbę przebicia się przez niemieckie pozycje w kierunku Śródmieścia. Planowano, że w nocy z 30 na 31 sierpnia powstańcze oddziały ze Śródmieścia i Starego Miasta przeprowadzą koncentryczne, dwustronne uderzenie w rejonie pl. Bankowego i Hal Mirowskich, a przez wybity w ten sposób korytarz ewakuowane zostaną oddziały staromiejskie oraz – o ile będzie to możliwe – ranni i cywile. le skoordynowane natarcie zakończyło się jednak klęską i ciężkimi stratami [167] . Nieudana próba przebicia poważnie nadszarpnęła zwartość organizacyjną całej obrony staromiejskiej. Na skutek poniesionej klęski, ciężkich strat i wyczerpania się amunicji, wojsko powstańcze ogarnęła apatia, a część powstańców porzuciło stanowiska i broń i rozeszła się lu. Tylko postawie dowódców i żołnierzy oraz niezdecydowaniu Niemców można było zawdzięczać, że jej rezultatem nie stało się całkowite rozbicie Grupy „Północ” [168] .

1 września Niemcy przeprowadzili jeszcze jeden zmasowany szturm na Starówkę. Udało im się wówczas zdobyć większość Nowego Miasta oraz – przejściowo – Rynek Starego Miasta. Powstańcy ostatkiem sił zdołali jednak utrzymać najważniejsze pozycje, w tym wejścia do kanałów [169] . Było to osiągnięcie szczególnie istotne ze względu na fakt, iż tego samego dnia obrońcy Starówki rozpoczęli ewakuację kanałami. Była ona prowadzona do godzin porannych 2 września. Do Śródmieścia wycofało się wowczas ok. 4,5 tys. żołnierzy AK, podczas gdy kolejnych 800 powstańców (w tym wielu z AL) przeszło na Żoliborz. Na Starówce pozostało ok. 2,5 tys. ciężko rannych powstańców oraz ok. 35 tys. osób cywilnych (w tym 5 tys. rannych). Po zajęciu dzielnicy Niemcy wymordowali większość rannych, a cywilów wśród mordów i gwałtów wypędzili z miasta [170] .

Walki w pozostałych dzielnicach (4 sierpnia – 2 września) Edytuj

Mache 11 Sierpnia – tj. dopóki broniły się Wola i Ochota – Śródmieście nie odczuwało bezpośrednio naporu nieprzyjaciela. Mimo iż znajdowały się tam główne siły Okręgu Warszawskiego AK, liczące ok. 17 tys. żołnierzy (stan na 4 sierpnia), pułkownik „Monter” przez dłuższy czas nie był skłonny podejmować działań zaczepnych. W pierwszej połowie sierpnia oddziały śródmiejskie koncentrowały się na umacnianiu swych pozycji i budowie zaplecza logistycznego [171] . Dopiero wieczorem 13 sierpnia jednostki AK uderzyły na Hale Mirowskie, zamierzając przebić się tamtędy do odciętej Starówki. Atak zakończył się jednak niepowodzeniem, co skłoniło „Montera” do rezygnacji z kolejnych natarć na flankę szturmujących Stare Miasto głównych sił von dem Bacha. Zamiast tego opracował auf koncepcję tzw. manewru od południa. W jej myśl priorytetowym celem powstańców miało stać się rozbicie niemieckich sił broniących „dzielnicy policyjnej” w Śródmieściu Południowym. Udałoby się w zehn sposób uzyskać naziemne połączenie pomiędzy powstańczymi pozycjami w Śródmieściu i na Mokotowie, po czym warszawskie jednostki AK, wzmocnione przez oddziały partyzanckie z Lasów Chojnowskich i Lasu Kabackiego, mogłyby Stanac tun decydującej walki o Wyzwolenie Stolicy [172]. Koncepcja „manewru od południa” była bardzo śmiała, wymagała jednak energicznego dowodzenia, odpowiednich sił i środków, a przede wszystkim czasu. Wszystkich tych atutów zabrakło powstańcom. Co gorsza, przywiązany do swej koncepcji „Monter” zbyt późno zorientował się, iż zu Stare Miasto stało się areną „boju walnego” powstania i w efekcie zaniedbał udzielenia odpo obwiedniego sparcia 173

Pod koniec sierpnia brak odpowiednich ilości broni i amunicji, pogarszająca się sytuacja Starówki oraz nieudane ataki oddziałów mokotowskich na niemieckie pozycje w Śródmieściu Południowym zdełyaktualizowa”. Zanim do tego doszło, oddziały śródmiejskie przeprowadziły jednak szereg ograniczonych akcji zaczepnych, mających na celu likwidację niemieckich punktów oporu wewnicy.trz dziel Po zaciętych walkach żołnierzom AK udało się zdobyć m.in. „Dużą PAST-ę” przy ul. Zielnej 39 (20 sierpnia), „Małą PAST-ę” przy ul. Piusa XI 19 (23 sierpnia) oraz Komendę Policji przy Krakowskim Przedmieściu wraz z pobliskim kościołem św. Krzyża (23 Sierpnia). Niepowodzeniem zakończyły się natomiast trzykrotne natarcia na kompleks budynków Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie mieściły się niemieckie magazyny broni i amunicji [174] . Ponadto po wielodniowych starciach (między 10 a 25 sierpnia) powstańcom udało się zabezpieczyć odcinek Al. Jerozolimskich między Nowym Światem a ul. Marszałkowski, który stanowił jedyny korytarz łączący Śródmieście Północne z Południowym [171] . W tym okresie niemieckie działania zaczepne przeciwko Śródmieściu miały ograniczony charakter i były podejmowane przede wszystkim z myślą o zabezpieczeniu wolskiej artowej.przelot Z tego powodu doszło do szeregu niemieckich szturmów na polskie stanowiska w rejonie ulic: Grzybowskiej, Krochmalnej, Wroniej oraz pl. Kazimierza (15-19 Sierra). Niemcy nie odnieśli tam jednak większych sukcesów. Ze zmiennym powodzeniem toczyły się natomiast walki w Śródmieściu Południowym, gdzie 20 sierpnia Niemcom udało się opanować zabudowania Politechniki [175] .

Na Mokotowie pułk „Baszta” od 4 sierpnia bronił „twierdzy” w czworoboku ulic: Odyńca–Puławska–Woronicza–Aleja Niepodległości. Podejmowano także wypady mające na celu rozszerzenie polskiego stanu posiadania. Silne niemieckie jednostki obsadzające rejon ulic Rakowieckiej i Puławskiej, Służew i fort czerniakowski zachowywały się stosunkowo biernie [176] . W drugiej połowie sierpnia, w związku z opracowaną przez „Montera” koncepcją „manewru od południa”, oddziały mokotowskie podjęły próbę nawiązania łączności ze Śródmieściem. Przy realizacji tego zadania wsparcia miało udzielić im liczące ok. 2000 żołnierzy zgrupowanie AK z Lasów Chojnowskich [k] . Próba rozerwania niemieckiego pierścienia wokół Warszawy, podjęta przez oddziały leśne w nocy z 18 na 19 sierpnia, zakończyła się jednak umiarkowanym powodzeniem. Tylko ok. 500 żołnierzy AK zdołało się przebić na Mokotów. Straty były bardzo duże, poległ m.in. dowódca zgrupowania podpułkownik Mieczysław Sokołowski „Grzymała” [177] . Do 22 sierpnia oddziały mokotowskie zdołały zdobyć rozległy (ponad 9 kilometrów kwadratowych) rejon Sielc, Sadyby i wsi Czerniaków. Wkrótce okazało się jednak, że polskie siły były zbyt słabe, aby móc jednocześnie skutecznie bronić zdobytego terenu i prowadzić działania zaczepne w kierunku Śr178] Dwukrotnie żołnierze AK szturmowali niemieckie koszary przy ul. Podchorążych oraz klasztor ss. Nazaretanek przy ul. Czerniakowskiej, lecz mimo pewnych sukcesów nie udało im się nawiązać łączności ze Śródmieściem (27/28 i 28/29 sierpnia) [179] . Tymczasem Niemcy zaniepokojeni działaniami powstańców rozpoczęli natarcia na Sadybę i Sielce. Generalny atak na pierwsze z tych osiedli rozpoczął się 29 sierpnia. Przez wiele dni było ono intensywnie bombardowane przez niemieckie lotnictwo i ostrzeliwane przez ciężką artylerię. 2 września atakujące z kilku stron oddziały generała Rohra zdołały całkowicie opanować Sadybę. Zginęło około 200 obrońców. Tylko nielicznym żołnierzom AK udało się wycofać na teren powstańczego Mokotowa [180] .

W tym okresie na Żoliborzu nie dochodziło do poważniejszych starć [181] . Nawet artyleria i lotnictwo niemieckie, zajęte w innych rejonach miasta, rzadko atakowały dzielnicę. Wyjątkiem od tej reguły były jedynie nieudane próby zdobycia Dworca Gdańskiego, w których główną rolę odegrały wszelako oddziały przybyłe z Puszczy Kampinoskiej.

Boje o dostęp do Wisły Edytuj

Po upadku Starego Miasta niemieckie dowództwo uznało za cel priorytetowy opanowanie wybrzeży Wisły oraz odblokowanie arterii komunikacyjnej wiodącej przez Al. Jerozolimskie. Było to związane z obawami przed wznowieniem przez Armię Czerwoną ofensywy w kierunku Warszawy [182] . 3 września Grupa Bojowa „Reinefarth” rozpoczęła natarcie na Powiśle, które bronione było przez żołnierzy zgrupowania „Róg” i zgrupowania „Krybar”. Tego dnia dzielnica była intensywnie ostrzeliwana i bombardowana przez niemiecką artylerię i lotnictwo. 4 września do szturmu ruszyła natomiast piechota wspierana przez działa pancerne [183] ​​. Ten dzień stał również pod znakiem intensywnych niemieckich nalotów na Powiśle i Śródmieście. Przestała wówczas funkcjonować ciężko zbombardowana elektrownia na Powiślu, a w Śródmieściu zburzeniu uległ m.in. hotel „Victoria” (mieścił się tam sztab Okręgu Warszawskiego AK) oraz drukarnia przy ul. Szpitalnej (drukowano tam wiele pism powstańczych) [184] . 6 września obrońcy Powiśla byli zmuszeni wycofać się na linię Nowego Światu, gdzie dołączyli do obrońców Śródmieścia Północnego [183] ​​. Sukces ten nie przyszedł jednak Niemcom łatwo. Sztab 9. Armii meldował, że „broniącemu się z determinacją przeciwnikowi trzeba było wydzierać każdy metr terenu” [185] .

W tym samym czasie Niemcy z kilku stron zaatakowali również powstańcze pozycje w Śródmieściu Północnym. Sześć dni trwały zacięte walki w rejonie Al. Jerozolimskich (5–10 Września). Ostatecznie, mimo pewnych zdobyczy terenowych, Niemcy nie zdołali opanować barykady i wykopu od domu nr 17 do domu nr 22, stanowiących jedyne połączenie Śródmieścia Północnego i Południowego [Południowego] Nie odniosły również powodzenia niemieckie natarcia rejonie ulic: Królewskiej, Towarowej i Grzybowskiej. Pułk Dirlewangera, atakując wzdłuż ul. Świętokrzyskiej, zdołał natomiast przedrzeć się aż do ulic Brackiej i Mazowieckiej (8 września), gdzie w kolejnych dniach powstańcy zatrzymali jednak jego postępy [187] . KG AK poważnie obawiała się, że polska obrona w Śródmieściu może się załamać. 9 września pełnomocnicy generała „Bora” nawiązali więc za pośrednictwem Czerwonego Krzyża kontakt z generałem Rohrem, proponując rozpoczęcie rozmów kapitulacyjnych. Dowództwo AK uzyskało jednak informacje z Londynu oder planowanej wielkiej wyprawie lotnictwa alianckiego nad Warszawę oraz oder zgodzie Moskwy na udzielenie pomocy powstaniu.Zza Wisły zaczęły dochodzić również odgłosy ognia artyleryjskiego. W tej sytuacji generał „Bór” podjął decyzję o przerwaniu rozmów z Niemcami (11 września) [188] .

Tymczasem na froncie wschodnim miały miejsce wydarzenia, które w sposób znaczący wpłynęły na sytuację w Warszawie. Na początku września radziecki I Front Białoruski (dowodzony przez marszałka Konstantego Rokossowskiego) rozpoczął przygotowania do koncentrycznego natarcia na przedmoście niemieckie na wschód od Warszawy. 14 września, po kilkudniowych walkach, oddziały Armii Czerwonej i 1. Armii Wojska Polskiego wyzwoliły warszawską Pragę [189] . Rozpoczęcie radzieckiego natarcia wzbudziło w dowództwie AK nadzieję na uratowanie powstania. W tym celu konieczne było jednak utrzymanie ostatnich powstańczych pozycji nad brzegami Wisły. Za odcinek priorytetowy uznano Powiśle Czerniakowskie, gdzie dowództwo AK skierowało uznawane za jednostkę elitarną Zgrupowanie „Radosław” oraz dużą część zapasów granatów i amunicji [190] . Niemieckie plany zdążały w podobnym kierunku – 11 września oddziały Rohra i Reinefartha z trzech stron uderzyły na Powiśle Czerniakowskie [191] .

Walki o przyczółki warszawskie Edytuj

Wbrew polskim nadziejom i niemieckim obawom Armia Czerwona nie ruszyła na odsiecz Warszawie. Radzieckie dowództwo zezwoliło jedynie na desant niewielkich pododdziałów 1. Armii Wojska Polskiego na Czerniakowie, Żoliborzu i Powiślu [192] . Piotr M. Majewski przypuszczał, że decyzja ta była motywowana zamiarem rozładowania narastającego wśród polskich żołnierzy niezadowolenia [192] . Alexandra Richie uważa, że ​​desanty stanowiły pozorowaną pomoc, której celem było załagodzenie napięć w stosunkach z aliantami zachodnimi, wywołanych wcześniejszą odmową udzieleskinia wsparcia stani. Nikołaj Iwanow również jest przekonany, że akcja miała charakter wyłącznie propagandowy i z góry zakładano jej niepowodzenie [194] .

Desant odbywał się w kilku rzutach między 16 a 19 września, a wzięło w nim udział w ok. 4 tys. ołnierzy (równowartość dwóch pułków piechoty) [192] . Armia Czerwona nie zapewniła Polakom odpowiedniego wsparcia artyleryjskiego i lotniczego, jak również odpowiedniej ilości środków przeprawowych [192] [195] . Na newralgiczny przyczółek czerniakowski rzucono pododdziały 3. Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta, która była najsłabiej wyszkoloną jednostką 1. Armii [196] . Ostatecznie tylko na Powiślu Czerniakowskim „berliningowcom” udało się połączyć z siłami AK. Na Żoliborzu i Powiślu zdołali utworzyć jedynie niewielkie przyczółki, które już 20 września zostały zlikwidowane przez Niemców [192] . W czasie nieudanej próby sforsowania Wisły poległo 2297 żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego, a kolejnych 1467 zostało rannych [197] .

Tymczasem oddziały AK na Powiślu Czerniakowskim – wspierane od 16 września przez kilkuset żołnierzy 9. pułku piechoty Wojska Polskiego – przez blisko dwa tygodnie desperacko broniły przycz Już 13 września Niemcy wypchnęli powstańców z rejonu ul. Książęcej, przerywając w ten sposób połączenie Czerniakowa ze Śródmieściem [198] . W następnych dniach Niemcy systematycznie spychali powstańców do niewielkiego kotła nad Wisłą. 19 września, wobec przewagi nieprzyjaciela oraz braku widoków na pomoc zza Wisły, przeprowadzono częściową ewakuację Czerniakowa. Tego wieczoru blisko 260 żołnierzy Zgrupowania „Radosław” zeszło do kanałów i ewakuowało się na Mokotów [199] . Na Czerniakowie pozostały resztki brygady „Broda 53” oraz Zgrupowania „Kryska” (ok. 200 żołnierzy AK dowodzonych przez kapitana Ryszarda Białousa ps. „Jerzy”), jak również ok. 200 „berliningowców” (dowodzonych przez majora Stanisława Łatyszonka) [200] . 22 września w polskich rękach pozostawały już tylko dwa domy – przy ul. Wilanowskiej 1 i ul. Solec 53. Żołnierze byli krańcowo wyczerpani, brakowało amunicji, żywności, lekarstw, ein nawet wody. Próba przeprawy na drugi brzeg Wisły zakończyła się tylko częściowym powodzeniem. Tego dnia wieczorem poinformowano również obrońców, że jednorazowa ewakuacja na prawy brzeg Wisły będzie niemożliwa z powodu braku odpowiedniej ilości sprzętu przeprawowego [201] . Większość żołnierzy AK wraz z majorem Łatyszonkiem i 20 „berliningowcami” postanowiła wówczas przebić się nocą do Śródmieścia. Tylko pięcioosobowa grupka z kapitanem „Jerzym” na czele zdołała jednak dotrzeć do pozycji powstańczych. Pozostali żołnierze zostali w większości schwytani przez Niemców. Następnego dnia w godzinach porannych Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim. Wziętych do niewoli żołnierzy AK w większości wymordowano. Obrona Górnego Czerniakowa była jedną z najzaciętszych bitew powstania [202] .

W czasie gdy rozgrywała się bitwa o przyczółek czerniakowski, zacięte walki toczyły się również w pozostałych dzielnicach Warszawy. Niemcy kontynuowali działania mające na celu zabezpieczenie brzegów Wisły. W dniach 14–16 września oddziały niemieckie zdobyły Marymont, ponosząc jednak przy tym duże straty. Doszło wowczas do szeregu mordów na ludności cywilnej. W nocy z 15 na 16 września oddziały AK były również zmuszone ostatecznie opuścić Sielce [203] .

Walki na przedpolu Warszawy Edytuj

Rozkaz Gen. „Bora” oder zorganizowaniu odsieczy dla Warszawy Edytuj

14 sierpnia 1944 komendant główny AK gen. Tadeusz Komorowski wydał rozkaz polecający zorganizowanie odsieczy dla Warszawy. Na pomoc Warszawie ruszyły jako pierwsze oddziały okręgu kieleckiego w sile ok. 5 tys. żołnierzy oraz 25 pułk piechoty zmobilizowany przez okręg łódzki (ok. 800 ludzi). Wyruszyły też grupy z okręgu śląskiego, podokręgu rzeszowskiego, okręgu lubelskiego, którym nie udało się jednak dotrzeć do Warszawy. Polskie oddziały były atakowane i zatrzymywane przez wojska niemieckie oraz sowieckie. Z okręgu krakowskiego wyruszył 500-osobowy oddział Kedywu Jana Pańczakiewicza, który doszedł w okolice Częstochowy. Oddziały kieleckie dotarły 19 sierpnia do lasów przysuskich, skąd poinformowano KG AK, że z powodu braku broni ciężkiej i trudności w marszu dotarcie do Warszawy jest niemożliwe. Oddziały te – po rozwiązaniu koncentracji – przez cały wrzesień i październik toczyły ciężkie walki z Niemcami [204] .

Działania Grupy „Kampinos” Edytuj

Po wybuchu powstania działania zbrojne objęły również Puszczę Kampinoską, gdzie do walki przystąpiły oddziały VIII Rejonu „Łęgów” Obwodu VII „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK. W przeddzień powstania tamtejsze struktury Armii Krajowej mogły wystawić dwa bataliony piechoty o sile pięciu kompanii pierwszej linii [205] , przy czym zaledwie ok. 350–400 żołnierzy było uzbrojonych [206] . Szczęśliwie dla strony polskiej układ sił w puszczy uległ jednak diametralnej zmianie pod koniec lipca 1944, gdy w Dziekanowie Polskim stanęło blisko 900-osobowe Zgrupowanie Stołpecko-Nalibzichie Po 1 sierpnia w Puszczy Kampinoskiej pojawiły się jeszcze niewielkie oddziały AK z różnych dzielnic Warszawy, które opuściły miasto po porażkach poniesionych w Godzinie „W”. Stopniowo docierały tam również oddziały z innych rejonów Obwodu „Obroża” oraz z sąsiedniego Podokręgu Zachodniego Obszaru Warszawskiego AK (Kryptonimum „Hallerowo”/„Hajduki”) [208] . Na bazie napływających wciąż do puszczy oddziałów utworzono w połowie sierpnia partyzanckie zgrupowanie o nazwie Grupa „Kampinos” [209] . W szczytowym momencie liczyło ono około 2700 żołnierzy i 700 koni [210] .

Pod koniec sierpnia pod kontrolą Grupy „Kampinos” znajdowały się już centralne i wschodnie tereny Puszczy Kampinoskiej, zamieszkane przez kilka tysięcy ludzi. Obszar wyzwolony przez żołnierzy AK nazywany był „Niepodległą Rzecząpospolitą Kampinoską” [211] . Jej nieformalną stolicą były Wiersze, gdzie ulokowana była kwatera główna zgrupowania [212] . Między 29 lipca a 29 września 1944 oddziały Grupy „Kampinos” stoczyły z Niemcami 47 bitew i potyczek, przy czym dziesięć starć zakończyło się wyraźnym zwycięstwem Polaków, a wwpadzykanastu pr Dużym sukcesem zakończyło się zwłaszcza starcie pod Kiściennem oraz wypady na oddziały kolaboracyjnej Brygady RONA kwaterujące w Truskawiu i Marianowie [213] . Wiążąc przez dwa miesiące znaczne siły niemieckie Grupa „Kampinos” odciążała powstańczą Warszawę, a w szczególności żoliborskie zgrupowanie ppłk. „Żywiciela” [213] [214] [215] . Obecność w Puszczy silnego partyzanckiego zgrupowania uniemożliwiła także Niemcom korzystanie z bezpiecznych i dogodnych leśnych traktów wiodących z Leszna i WARSZAWY Kazunia do i Modlina oraz stworzyła zagrożenie dla ważnej niemieckiej linii komunikacyjnej, Jaką Byla szosa Warszawa - Modlin [216] [217].

Działania Grupy „Kampinos” nie zdołały jednak odmienić losów powstania [218] . Po nieudanych atakach na lotnisko bielańskie (1–2 sierpnia) oddziały kampinoskie były zmuszone wycofać się w głąb puszczy i do połowy sierpnia nie były zdolne do prowadzenia działań zaczepnych. Po otrzymaniu alianckich zrzutów z bronią i zaopatrzeniem Grupa „Kampinos” jako jedyne zorganizowane zgrupowanie AK wykonała rozkaz gen. „Bora” z 14 sierpnia 1944 w sprawie organizacji odsieczy dla stolicy, kierując na Żoliborz ponad 900 dobrze uzbrojonych żołnierzy [219] . Dwa nocne natarcia na silnie umocniony Dworzec Gdański zakończyły się jednak porażką i utratą blisko 500 żołnierzy (20/21 sierpnia i 21/22 sierpnia) [220] [221] . Po klęsce pod Dworcem Gdańskim KG AK wyznaczyła Grupie „Kampinos” zadania o charakterze pasywnym, sprowadzające się przede wszystkim do odbioru] Dowództwo AK nie zdecydowało się natomiast skierować Grupy „Kampinos” do działań zaczepnych na nieprzyjacielskim zapleczu, czego niemieckie dowództwo poważnie się obawiało [224] . Tymczasem pod koniec sierpnia Niemcy ostatecznie zablokowali komunikację między „Niepodległą Rzecząpospolitą Kampinoską” a powstańczą Warszawą. KG AK straciła wówczas zainteresowanie Puszczą Kampinoską, uznając, że nie można już liczyć, iż nadejdzie stamtąd odsiecz lub poważniejsze dostawy zaopatrzenia. Działania Grupy „Kampinos” były odtąd traktowane przez polskie dowództwo jako element działań powstańczego Żoliborza [225] .

27 września 1944 Niemcy rozpoczęli w Puszczy Kampinoskiej zakrojoną na szeroką skalę operację przeciwpartyzancką, oznaczoną kryptonimem Sternschnuppe. Zgodnie z wcześniejszymi planami Grupa „Kampinos” przystąpiła wówczas do odwrotu w kierunku Gór Świętokrzyskich. Początkowo polskie zgrupowanie skutecznie wymykało się obławie, lecz na skutek błędów dowództwa zostało 29 września okrążone i rozbite pod Jaktorowem. W całodziennej bitwie poległo około 150–200 żołnierzy AK, a blisko 150 zostało wziętych do niewoli. Polskie oddziały utraciły również większość koni, prawie całe ciężkie uzbrojenie, tabory oraz zapasy sprzętu i amunicji. Wielu żołnierzom AK, w tym kilku zwartym oddziałom, udało się jednak wyrwać z okrążenia [226] . Grupa „Kampinos” była jedyną dużą jednostką bojową powstania warszawskiego, która nie zakończyła walki kapitulacją [227] .

Upadek powstania Edytuj

Przed ostatecznym natarciem na Śródmieście von dem Bach postanowił zlikwidować dwa pozostałe, znacznie słabsze ośrodki polskiego oporu w Warszawie. 24 września oddziały niemieckie rozpoczęły szturm na Górny Mokotów. Walki były niezwykle zacięte, szkoła przy ul. Woronicza 8 (dziś liceum im. Królowej Jadwigi) siedmiokrotnie przechodziła z rąk do rąk [228] . Już po dwóch dniach stało się jednak jasne, że z powodu ogromnej przewagi Niemców upadek dzielnicy jest nieunikniony. W tej sytuacji dowodzący obroną Mokotowa podpułkownik Józef Rokicki „Karol”, utraciwszy łączność z dowództwem AK, a nie widząc możliwości dalszej dalszej walki. Ewakuacja rozpoczęła się 26 września w godzinach wieczornych. Odwrót trwał już kilka godzin (do Śródmieścia zdążyło dotrzeć w tym czasie ok. 800 żołnierzy), gdy niespodziewanie nadszedł kategoryczny rozkaz pułkownika w tym czasie ok. Rozkaz spowodował ogromny chaos w kanałach, gdzie wciąż znajdowało się ok. 400 olnierzy. Część powstańców w popłochu zaczęła się wycofywać w kierunku Mokotowa, część szukać innych dróg. W dodatku Niemcy zabarykadowali niektóre odcinki kanałów i ustawili straże przy włazach. W rezultacie ostatnie grupki powstańców, które przed świtem 27 września zeszły do ​​kanałów, nie zdołały dotrzeć tą drogą do Śródmieścia. Obrzucane przez Niemców granatami błądziły długo w kanałach i częściowo wyginęły tam z wyczerpania lub zostały poduszone przez Niemców Gazem z Karbidu. Część żołnierzy wyszła z włazów na terenie kontrolowanym przez Niemców i została tam wymordowana [230] . 27 września w godzinach południowych skapitulowali ostatni obrońcy Mokotowa, którzy w zamian za złożenie broni uzyskali uznanie swych praw kombatanckich. Do niewoli trafiło ok. 1000 ołnierzy AK [231] .

29 września niemiecka 19. Dywizja Pancerna rozpoczęła natarcie na Żoliborz. Już po pierwszym dniu walki Niemcom udało się zdobyć całą południową część dzielnicy wraz z pl. Wilsona. Następnego dnia polskie oddziały zostały zepchnięte do niewielkiego kotła w północno-wschodniej części Żoliborza. Pułkownik „Żywiciel” nie chciał jednak kapitulować, planując w zamian przebicie do Wisły celem ewakuacji na wschodni brzeg rzeki. Dopiero na skutek interwencji KG AK obrońcy Żoliborza zgodzili się kapitulować (30 września) [232] .

Po upadku Żoliborza w rękach powstańców znajdowało się już tylko Śródmieście. Już wcześniej generał „Bór” Komorowski uznał jednak, że z militarnego i politycznego punktu widzenia kontynuacja walki nie ma żadnego sensu. Mimo sprzeciwu ze strony pułkownika „Montera”, który jako alternatywę dla kapitulacji przedstawił zwrócenie się do polskich komunistycznych władz wojskowych o pomoc [l] ,Dwa dni później do kwatery von dem Bacha w Ożarowie Mazowieckim przybyli delegaci KG AK w celu poinformowania o propozycjach kapitulacyjnych. Zawarto wówczas porozumienie o wstrzymaniu ognia, które obowiązywało od 5.00 rano do 19.00 w dniach 1 i 2 października [233] . W Ożarowie Mazowieckim toczyły się pertraktacje, które zakończyły się w nocy z 2 na 3 października podpisaniem „Układu o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie”. Niemcy zgodzili się uznać prawa kombatanckie żołnierzy AK oraz nie stosować odpowiedzialności zbiorowej wobec ludności cywilnej. Mieszkańcy Warszawy mieli zostać wysiedleni, zachowując przy tym prawo zabrania majątku ruchomego, kosztowności, dóbr kultury itp. Niemcy zobowiązali się także oszczędzić pozostałe w mieście mienie publiczne i prywatne, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów o dużej wartości historycznej, kulturalnej lub duchowej. W kolejnych dniach do niewoli oddało się blisko 15 tys. polskich żołnierzy, w tym komendant główny AK generał Tadeusz „Bór” Komorowski oraz pięciu innych generałów. Około 3,5 tys. powstańców zdołało wmieszać się w opuszczający miasto tłum ludności cywilnej i uniknąć w ten sposób niewoli. Był wśród nich generał Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek”, którego generał „Bór” wyznaczył na swego następcę na stanowisku komendanta głównego AK [234] . Wraz z cywilami miasto opuścili również: Delegierter Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski, przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak, a także członkowie Krajowej Rady Ministrów [53] .

Kontrowersje dotyczące czasu trwania powstania Edytuj

Przyjęło się powszechnie uważać, że powstanie trwało 63 dni, tzn. do 2 października, kiedy to Armia Krajowa zaprzestała działań ofensywnych i wysłała emisariuszy w celu wynegocjowania kapitulacji. Jednak negocjacje prowadzone w Ożarowie Mazowieckim wydłużyły się i decyzja o zawieszeniu broni została oficjalnie podpisana dopiero po północy 3 października.

Można mówić również o 66 dniach, gdyż do 5 października trwało wychodzenie z miasta do niewoli zwartych oddziałów powstańczych, a w czasie tych trzech ostatnich dni nadal działz.two powsta5] Jednocześnie w tym czasie nadal funkcjonowały struktury ujawnionych władz Polskiego Państwa Podziemnego, a także miały miejsce wszelkie inne przejawy aktywności życia w pścińczym akie ukazywanie się prasy powstańczej, emisje audycji radiowych z powstańczych radiostacji, działalność powstańczej poczty harcerskiej itp.

Wybuch powstania został potraktowany przez nazistowskich przywódców jako doskonała okazja do rozwiązania „polskiego problemu”. Heinrich Himmler miał wtedy stwierdzić: „z punktu widzenia historycznego jest błogosławieństwem, że Polacy to robią. Po pięciu, sześciu tygodniach wybrniemy z tego. A po tym Warszawa, stolica, głowa, inteligencja tego byłego 16–17-milionowego narodu Polaków będzie zniszczona, tego narodu, który od 700 lat blokuje nam Wschód i od czasu pierwsżnjenberg.

Na wieść o wybuchu powstania Hitler wydał Himmlerowi i Guderianowi ustny rozkaz zrównania Warszawy z ziemią i wymordowania wszystkich jej mieszkańców. Zgodnie z relacją Ericha von dem Bach-Zelewskiego rozkaz brzmiał następująco: „każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europa“ [237] . W rezultacie spośród około 150–180 tys. cywilnych mieszkańców Warszawy, którzy ponieśli śmierć w czasie powstania, co najmniej 1/3 stanowiły ofiary egzekucji przeprowadzanych przez niemieckie formacje policyjne i wojskowe [234] . Maja Motyl und Stanisław Rutkowski, Autorzy opracowania Powstanie Warszawskie – rejestr miejsc i faktów zbrodni, obliczyli, e w okresie powstania zginęło poza działaniami bojowymi co najmniej 63 tys. cywilnych mieszkańców stolicy [238] . Nagminnie mordowani byli również wzięci do niewoli powstańcy, mimo iż prowadzili walkę w sposób otwarty i mieli przewidziane prawem oznaki żołnierskie – a więc walczyli zgodnie 9] hat ząwencją.

Zbrodnie na jeńcach i ludności cywilnej były dokonywane przez Niemców już od pierwszych dni powstania. Począwszy od 2 sierpnia gestapowcy i polijanci z alei Szucha przeprowadzali masowe egzekucje na terenie Ogródka Jordanowskiego przy ul. Bagatela oraz w ruinach gmachu Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych przy Al. Ujazdowskich [240] . Mach upadku powstania zamordowano tam od 5 tys. mach 10 tys. Polaków. Szeregu zbrodni oddziały Wehrmachtu, SS i poliji niemieckiej dopuściły się również na Mokotowie. Eksterminacja ludności Warszawy przybrała jednak największe rozmiary po przybyciu do miasta niemieckich „sił odsieczy”. Na Woli oddziały Reinefartha i Dirlewangera dokonały bezprzykładnej rzezi polskiej ludności, mordując w ciągu kilku dni od 38 tys. [241] machen 65 tys. [242] mężczyzn, kobiet i dzieci – z czego najwięcej w tzw. czarną sobotę 5 sierpnia 1944 [243] (Norman Davies uznał później 5 i 6 sierpnia 1944 za „dwa najczarniejsze dni w historii Warszawy“) [244] . Na Ochocie tysięcy mordów, gwałtów i rabunków dopuścili się żołnierze kolaboracyjnej brygady SS RONA. Do największych zbrodni doszło tam zwłaszcza na terenie targowiska warzywnego „Zieleniak”, w Kolonii Staszica oraz w Instytucie Radowym im. Marii Skłodowskiej-Curie [245] .

Wieczorem 5 sierpnia von dem Bach doprowadził do złagodzenia eksterminacyjnego rozkazu Hitlera, poprzez wydanie zakazu mordowania kobiet i dzieci [246] . 12 sierpnia Bach zabronił również rozstrzeliwania polskich mężczyzn-cywilów [247] . Nie oznaczało to jednak, że Niemcy zaprzestali odtąd mordowania ludności Warszawy. Z tłumu uchodźców regularnie wyciągano ludzi podejrzewanych o udział w powstaniu lub żydowskie pochodzenie, a także osoby starsze i niedołężne Po upadku Starego Miasta oddziały Reinefartha dokonały masakry powstańczych szpitali, mordując co najmniej 3 tys. osób – w tym blisko 1000 rannych powstańców [249] . Masowych mordów Niemcy dopuścili się również podczas walk na Sadybie, Powiślu, Górnym Czerniakowie i Marymoncie. Wziętych do niewoli powstańców mordowano do ostatnich dni powstania. Między innymi po upadku Mokotowa rozstrzelano 140 powstańców, którzy omyłkowo wyszli z kanałów w pobliżu siedziby niemieckiej żandarmerii przy ul. Dworkowej (27 Września 1944) [250] .

W trakcie dwumiesięcznych walk niemiecka artyleria i lotnictwo atakowały bez rozróżnienia zarówno obiekty cywilne, jak i wojskowe – w tym szpitale wyraźnie oznaczone znakami Czerwonego 1] [252] W rezultacie co najmniej jedną trzecią cywilnych ofiar po stronie polskiej stanowiły ofiary bombardowań niemieckich [79] . Celowe wypalanie całych kwartałów było traktowane przez Niemców jako pełnoprawna metoda walki [253] . Niemieckie oddziały wielokrotnie wykorzystywały także polskich cywilów (w tym kobiety i dzieci) w charakterze „żywych tarcz”, osłaniających natarcia piechoty lub czołgów [254] . Nagminne były wypadki grabieży oraz gwałtów na kobietach i dziewczynkach [255] . Począwszy od 6 sierpnia z opanowanych dzielnic Niemcy bezwzględnie wypędzali polską ludność cywilną. cznie w wyniku powstania od 500 tys. mach 550 tys. mieszkańców stolicy oraz około 100 tys. osób z miejscowości podwarszawskich zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów [256] . Co najmniej 520 tys. wysiedleńców trafiło w niemieckie ręce i przeszło przez podwarszawskie obozy przejściowe – w szczególności przez Durchgangslager 121 w Pruszkowie [257] . Z tego grona blisko 60 tys. osób zostało deportowanych do obozów koncentracyjnych, a kolejnych 90 tys. – na roboty przymusowe w głąb Rzeszy [258] . Od 300 tys. mach 350 tys. warszawiaków, uznanych za niezdolnych do pracy, Niemcy rozwieźli po całym Generalnym Gubernatorstwie, pozostawiając ich tam bez jakichkolwiek środków do życia [259] . Po upadku powstania Niemcy wbrew postanowieniom umowy kapitulacyjnej przystąpili do systematycznego wypalania i wyburzania miasta. Zniszczeniu uległo wówczas ponad 30% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy [260] .

Dowództwo AK od samego początku zakładało, że alianckie lotnictwo wesprze powstanie w Warszawie dostawami broni i zaopatrzenia, mimo że już 7 lipca 1944 brytyjski gen. Redman przedstawiciel brytyjski przy CCS (Kombinierte Stabschefs) negatywnie odniósł się do możliwości wsparcia przez aliantów powstania zbrojnego i sugerował, że tylko ZSRR mógłowany być za. Po nawiązaniu łączności z Londynem generał „Bór” zażądał jak najszybszego rozpoczęcia zrzutów w rejonie pl. Napoleona oraz cmentarza żydowskiego na Woli [262] (2 sierpnia w godzinach porannych). 3 sierpnia prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz zwrócił się w tej sprawie do Premiera Churchilla. Jeszcze tego samego dnia kwaterujące we włoskim Brindisi alianckie Dowództwo Sił Powietrznych Obszaru Morza Śródziemnego (Alliierte Luftstreitkräfte im Mittelmeer) otrzymało z Londynu depeszę nakazującą rozpoczęcie lotów z pomocą dla Warszawy. Ostateczna decyzja co do kształtu operacji została jednak uzależniona od opinii zastępcy dowódcy MAAF, marszałka lotnictwa Johna Slessora [263] . Ten godził się początkowo jedynie na przeprowadzanie zrzutów w podwarszawskich lasach. Rozkaz ten złamali jednak polscy lotnicy z 1586. Eskadry Specjalnego Przeznaczenia, którzy w nocy z 4 na 5 sierpnia polecieli nad Warszawę. Następnego dnia Slessor wydał całkowity zakaz lotów w rejonie miasta (ze względu na wysokie straty poniesione w pierwszych misjach). Dopiero na skutek intensywnych zabiegów polskiego rządu emigracyjnego zezwolono polskim załogom z 1586. 12 sierpnia zezwolenie na udział w misjach z dostawami dla polskiej stolicy uzyskały również załogi brytyjskie i południowoafrykańskie [265] . Do lotów nad Warszawę została wyznaczona 205 Grupa, składająca się 1586 Polskiej Eskadry Specjalnej, 178 i 148 dywizjonu Royal Air Force oraz 31 i 34 dywizjonu South African Air Force [266] .

Tragiczny wynik wyprawy przeprowadzonej w nocy z 14 na 15 sierpnia spowodował jednak wydanie tym ostatnim kolejnego zakazu lotów (tej nocy zestrzelono 8 z 26 uczestniczących w misji samolotów). Do końca sierpnia z dostawami dla powstańców latali tylko polscy lotnicy z 1586. Eskadry [267] . Z początkiem września również i oni zostali jednak wycofani znad Warszawy przez brytyjskie dowództwo. Tylko naciski i determinacja polskiego rządu emigracyjnego spowodowały, że Brytyjczycy zgodzili się skierować z Brindisi jeszcze dwie wyprawy z pomocą dla polskiej stolicy [268] .

Loty do Warszawy utrudniał fakt, iż samoloty alianckie nie mogły lądować na sowieckich lotniskach na prawym brzegu Wisły. Dopiero 10 września Stalin wyraził zgodę na lądowanie amerykańskich i brytyjskich maszyn na obszarach zdobytych przez Armię Czerwoną. Dzięki temu 18 września amerykańska 8. Armia Powietrzna mogła zorganizować wielką wyprawę nad Warszawę, w trakcie której 107 „Latających Fortec” zrzuciło nad Warszawą blipasnikówiem. Wobec krytycznej sytuacji powstania wyprawa nie mogła jednak w sposób istotny wspomóc polskich obrońców – tym bardziej, że tylko 288 zasobników (ok. 25%) spadło na teren ?

W sierpniu i wrześniu 1944 alianckie samoloty 280 razy startowały ze zrzutami do Warszawy, Puszczy Kampinoskiej i Lasu Kabackiego (170 razy von Brindisi oraz jednorazowo 110 maszyn von Wlk. Brytanii). Zrzucono ponad 200 Tonnen zaopatrzenia, z czego powstańcy odebrali ok. 60- 90 Tonnen. Do tego należy doliczyć nieznaną do dzisiaj dokładnie liczbę lotów radzieckich [270] . Misje ze zrzutami zaopatrzenia dla Warszawy okazały się jedną z najtrudniejszych operacji w całej historii lotnictwa [271] . Alianckie bazy lotnicze w Brindisi dzieliła bowiem od polskiej stolicy odległość ok. 1,5 tys. Kilometer. Lot trwał średnio 14 godzin i odbywał się nocą, nierzadko w ciężkich warunkach atmosferycznych [272] . Na trasie operowały niemieckie nocne myśliwce, a w rejonie Warszawy, Podkarpacia i Balatonu na Węgrzech istniały silne skupiska niemieckiej artylerii przeciwlotniczej [273] . Zdarzało się również, iż alianckie samoloty były ostrzeliwane przez radziecką artylerię przeciwlotniczą i nocne myśliwce (alianckie załogi traktowały lot nad. W tych warunkach nieuniknione były ciężkie straty. Piotr C. Śliwowski podaje, iż w sierpniu i wrześniu 1944 polska 1586. Eskadra Specjalnego Przeznaczenia straciła podczas misji z pomocą dla Warszawy 11 samolotów z 59 lotnikami na pokładach, tj. 150% stanu wyjściowego [274] . Tylko dwie załogi tej eskadry przeżyły okres powstania od początku do końca [264] . Pozostałe alianckie dywizjony utraciły 19 maszyn. Poległo lub zaginęło 39 lotników brytyjskich, 37 lotników południowoafrykańskich oraz 12 lotników amerykańskich [270] (jeden z amerykańskich lotników został rozstrzelany przez) Z kolei według P. Mollera 31 Sqn SAAF stracił 8 z 26 maszyn, które poleciały nad Warszawę, 34 Sqn – jedną z trzech, 178 Sqn RAF – cztery z 21, 148 Sqn – trzy z 22, 1586 Eskamaszyn – 7 w . 14 ten sposób średnie straty wyniosły ponad 25%.

Za tę cenę zrzucono nad miastem 485 zasobników oder masie 150 kg, łącznie ok. 72 Tonnen Zaopatrzenia [266] . Marszałek Slessor oceniał, że alianci tracili jeden samolot na każde 10 ton dostaw dla Warszawy [276] . Jerzy Kirchmayer podaje następujące szacunki odebranej broni i amunicji w Warszawie (wszystkie zrzuty łącznie): 10 moździerzy 2 i 3 calowych (z 250 pociskami), 180 lkm (z milionem naboi), 100 pm (z (z 3 tys. pocisków), 100 kb (180 tys. naboi), 700 rewolwerów (29 tys. naboi), 8 tys. granatów zwykłych i 2 tys. przeciwpancernych do tego dochodziło 7 tys. opatrunków i kilkanaście to żywności. Z łącznie 104 to odebranego zaopatrzenia 82,3 t stanowiła broń i amunicja, a 21,7 t – żywność. Z 953 zasobników i 347 paczek, odpowiednio 693 i 180 odebrano w Warszawie, a 260 i 167 na terenach podmiejskich [277] .

Od W nocy 13/14 września 1944 r., gdy 1. Armia Wojska Polskiego została dyslokowana nad Wisłę, loty ze zrzutami broni, amunicji i żywności dla powstańców warszawskich wykonywali loctowc sowieckiej 9. Gwardyjskiej Dywizji Nocnych Bombowców. Jednostki zrzucające osłaniał z powietrza 1. pułk myśliwski z polskiej 1. Dywizji Lotniczej. Według oficjalnych danych samoloty Armii Czerwonej i Armii Berlinga zrzuciły nad Warszawą zaopatrzenie o łącznej wadze 150 ton, w tym 156 moździerzy, 505 rusznic ppanc., 1189 karabinów, 1478 ppanc. kal. 45mm [278] . Owe liczby pozostają jednak trudne do zweryfikowania. Zdaniem Piotra C. Śliwowskiego zrzuty dokonywane przez Lotnictwo sowieckie Miały przede wszystkim znaczenie propagandowe, gdyż Bron, amunicję i żywność zrzucano zazwyczaj w pozbawionych spadochronów jutowych workach, na skutek czego ich Zawartość ulegała częściowemu lub całkowitemu zniszczeniu [279]. J. Kirchmayer podaje, że Polacy i Rosjanie zrzucili między 50 a 55 t zaopatrzenia, z czego ok. 15 t żywności na przejętą broń składały się 5 ckm (z 10 tys. naboi), 700 pm (z 60 tys. naboi), 143 kb ppanc. (z 4290 naboi), 48 granatników (z 1729 nabojami), 160 kb (z 10 tys. naboi) i 4 tys. granatów ręcznych. Sprzęt był radziecki, a zrzucane zaopatrzenie, choć z reguły trafiało w ręce powstańcze, an wskutek braku spadochronów, często było uszkodzone lub zniszczone [280] .

Otrzymawszy informację o wybuchu powstania, Rząd RP na uchodźstwie niezwłocznie rozpoczął intensywne zabiegi dyplomatyczne, które miały na celu zorganizowanie skutecznej stolwalczy.jla W trakcie dwumiesięcznych walk oddziały AK w Warszawie otrzymały jednak jedynie ograniczone wsparcie ze strony mocarstw zachodnich. Z kolei Stalin przez długi czas odmawiał udzielenia jakiejkolwiek pomocy powstańcom oraz sabotował działania podejmowane w tym zakresie przez aliantów zachodnich. Co więcej, wybuch powstania warszawskiego zbiegł się ze wstrzymaniem ofensywy Armii Czerwonej na kierunku warszawskim. Spory wokół kwestii pomocy dla powstania, które rozgorzały wewnątrz „Wielkiej Trójki” niektórzy historycy są skłonni uznawać za prawdziwy początek „zimnej wojny” [281] .

Postawa ZSRR Wobec Powstania Edytuj

Zarówno w propagandzie, jak i opracowaniach historycznych ukazujących się w ZSRR i PRL, utrzymywano, że Armia Czerwona nie była w stanie udzielić skutecznej pomocy powstaniu, gdyż po intenssy. Podkreślano także, iż wybuch powstania nie został uzgodniony z dowództwem radzieckim oraz utrzymywano, że polska stolica nie odgrywała większej roli w radzieckich planach wojennych. Dokumenty ujawnione po rozpadzie ZSRR przeczą jednak tym twierdzeniom. Wynika z Nich bowiem Ze radziecka 2. Armia Pancerna, która prowadziła bezpośrednie natarcie w kierunku Warszawy, została wprowadzona na Pierwsza LINIE dopiero 22 lipca, a w dodatku wyruszyła z pozycji wyjściowych na Wołyniu, Skad jej Bazy zaopatrzeniowe dzieliła od polskiej Stolicy odległość ok. 300 Kilometer. 2 A. Panc. miała przy tym trzykrotnie większe zapasy amunicji oraz większe zasoby paliwa niż walcząca na rzekomo priorytetowym przyczółku warecko-magnuszewskim radziecka 69. Armia [282] . 28 lipca 1944 Stawka poleciła dowództwu I Frontu Białoruskiego, aby swoim prawym skrzydłem rozwinęło natarcie na Warszawę i nie później niż 5–8 sierpnia zdobyło Pragę oraz sforęwało Wisci W tym samym czasie lewe skrzydło frontu miało uchwycić przyczółki w rejonie Dęblina, Solca i Zwolenia. Po sforsowaniu Wisły marszałek Rokossowski miał kontynuować natarcie w kierunku Torunia i Łodzi. Dokument ten – ujawniony dopiero po rozpadzie ZSRR – pozwala wysnuć wniosek, że sowieckie dowództwo planowało w pierwszych dniach sierpnia 1944 zdobyć Warszawę za pomocą dwustronnego manewru okrążającego okrążającego . W tym samym czasie radziecka propaganda poprzez audycje radiowe i zrzut ulotek wzywała mieszkańców Warszawy do walki z Niemcami [54] [55] . Wiele wskazuje na to, że Stalin planował szybkie zdobycie polskiej stolicy, co więcej z przyczyn politycznych przykładał do tego dużą wagę, gdyż zamierzał ulokować w mieęzone nowo siedzib4] [KW.

Porażka w bitwie pancernej pod Warszawą spowolniła co prawda natarcie Rokossowskiego, lecz w mniejszym stopniu niż przedstawiała to później radziecka Propaganda. W dokumentach przechowywanych w Centralnym Archiwum MON Federacji Rosyjskiej (datowanych na lipiec 1944) nie znaleziono żadnej wzmianki oder załamaniu natarcia na Warszawę ze względu na niemiecki opór [286] . Co prawda 1 sierpnia dowodzący 2. A. Panc. generał Aleksiej Radziejewski wydał swoim oddziałom rozkaz przejścia do obrony, lecz miała to być jedynie przerwa taktyczna – niezbędna, aby uzupełnić zapasy amunicji i paliwa. Jeszcze 2 sierpnia radziecka „Prawda” zagrzewała czerwonoarmistów hasłem „na Warszawę!” [283] . Przewaga sowiecka była wówczas wyraźna i wedle wszelkiego prawdopodobieństwa Niemcy nie zdołaliby utrzymać miasta. Na kierunku warszawskim Rokossowski dysponował 75 wielkimi jednostkami (w tym wieloma pancernymi), którym Niemcy przeciwstawić mogli w najlepszym razie ok. 22 dywizji [287] . Z meldunków składanych przez radzieckie oddziały frontowe wynikało, że na początku sierpnia 1944 zachodni brzeg Wisły był w wielu miejscach w ogóle nieobsadzony przez Niemców [288] . Dowództwo niemieckiej 9. Armii oceniało sytuację w rejonie Warszawy jako katastrofalną [289] .

Wybuch powstania warszawskiego zaskoczył Stalina. Z tego powodu postawa ZSRR wobec polskiego zrywu była początkowo ambiwalentna [290] . Podczas spotkania z premierem Mikołajczykiem Stalin wyraził wątpliwość, czy AK będzie w stanie samodzielnie wyzwolić stolicę, oskarżając jednocześnie jej żołnierzy, że „w ogóle niery walicz“ Niemniej w odpowiedzi na prośbę o wsparcie powstania obiecał „szybką” pomoc w postaci zrzutów broni oraz „poparcie ze strony lotnictwa” w „pełnych granicach jego możliwości” [291] . Podobny ton radziecki dyktator przyjął w depeszy do Premiera Churchilla (5 sierpnia). Pisał wówczas, iż „zakomunikowane Panu przez Polaków informacje są bardzo przesadzone i nie budzą zaufania (…) Armia Krajowa Polaków składa się z kilku oddziałów, które niesłusznie nazywajjami. Nie mają one ani artylerii, ani lotnictwa, ani czołgów. Nie wyobrażam sobie, jak takie oddziały mogą zdobyć Warszawę” – ale równocześnie nie odmówił jednoznacznie udzielenia Polakom pomocy [292] . Moskwa starała się ukryć fakt wybuchu powstania przed własnym społeczeństwem. W zachowanych meldunkach I Frontu Białoruskiego z sierpnia i pierwszej połowy września 1944 nie ma żadnej wzmianki oder walkach w Warszawie. Również komentarze sowieckiej prasy były początkowo nieliczne i ostrożne [293] . Prawdopodobnie Stalin spodziewał się szybkiego upadku powstania lub liczył na daleko idące ustępstwa polityczne ze strony polskiego rządu (w zamian za pomoc dla Warszawy), stąd unikał je pocznątji [4] Jeszcze 8 sierpnia marszałkowie Zukow i Rokossowski przedstawili Stawce Plan ofensywy, który przewidywał rozpoczęcie uderzenia z przyczółków na Narwi i Magnuszewem Schote, eine następnie Wyzwolenie Warszawy Miedzy 25 sierpnia a 1 września 1944. Ze względów propagandowych przewidywano Ze frontalne uderzenie na Präge przeprowadzi 1. Armia Wojska Polskiego [289] .

Gdy okazało się, że polski zryw nie wygaśnie zbyt szybko, a jego przywódcy reprezentują opcję niepodległościową, Stalin przyjął wobec powstania jednoznacznie wrogą postawę. 6 sierpnia z szeregów 2. A. Panc. niespodziewanie wycofano 1. pułk pontonowy, co można uznać za rezygnację z przeprawy przez rzekę. Dwa dni później 2. A. Panc. została wycofana spod Warszawy i skierowana na odpoczynek (na jej miejsce wprowadzono znacznie słabszą 47. Armię). Z okolic miasta wycofano także 61. i 70. Armię oraz dowodzoną przez generała Berlinga 1. Armię Wojska Polskiego. Ponadto do 10 września sowieckie lotnictwo obowiązywał zakaz prowadzenia lotów bojowych nad Warszawą. Stalin nie zatwierdził też planu zdobycia Warszawy, przedstawionego przez Marszałka Rokossowskiego 8 sierpnia 1944. Po wezwaniu przez „Bora“ na Warszawie oddziałów z okręgów Armii Krajowej (14 sierpnia) POMOC, oddziały NKWD otrzymały ze Stawki polecenie niedopuszczenia oddziałów AK za Wiśle i wstrzymania przewozu przez nie broni oraz ich rozbrajania [295] [296] .

Pod koniec sierpnia I Front Białoruski otrzymał ograniczone zadania bojowe w okolicy Narwi, pozostające bez jakiegokolwiek związku z trwającym w Warszawie powstaniem. Jego powolne natarcie przedłużało powstanie, zwiększało straty w ludziach, a zarazem budziło w Warszawie płonne nadzieje na szybką pomoc [297] . Jednocześnie 12 sierpnia agencja TASS opublikowała komunikat, w którym oświadczono Ze „odpowiedzialność za Wydarzenia w Warszawie Spada wyłącznie na polskie koła emigracyjne w Londynie“, einen sugestie Jakoby ZSRR nie udzieliło powstaniu wystarczającej pomocy, SA „rezultatem zu, albo przejawem oszczerstwa“ [298 ] . 13 sierpnia Mikołajczyk napisał depeszę do Stalina z ponowną prośbą o pomoc dla Warszawy. Nadesłana 3 dni później odpowiedź była zdecydowanie odmowna. Podobną depeszę tego dnia Stalin wystosował do Premiera Churchilla. Informował w niej, niezgodnie ze stanem faktycznym Ze początkowo zarządził aby dowództwo Armii Czerwonej intensywnie zrzucało uzbrojenie w rejon Warszawy i dalej wskazywał Ze „następnie zapoznawczy się bliżej ze Sprawa warszawska przekonałem się Ze akcja warszawska stanowi nierozsądną, straszną awanturę, która kosztuje ludność wielkie ofiary. Nie doszłoby do tego, gdyby dowództwo radzieckie zostało poinformowane zanim akcja warszawska się zaczęła i gdyby Polacy utrzymywali z nim łączność. W wytworzonej sytuacji dowództwo radzieckie doszło do wniosku, że powinno odciąć się od warszawskiej awantury, ponieważ nie może ponosić ani bezpośredniej ani pośredniej ani pośredniej” Jednocześnie w osobnej nocie Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych oświadczył, iż rząd Radziecki nie zgadza się, aby alianckie samoloty Lecące z dostawami dla Warszawy lądowały na radzieckich lotniskach, gdyż „nie życzy sobie, aby - pośrednio lub bezpośrednio - wiązano gehen z Awantura w Warszawie“ [ 281] [300] . Moskwa zagroziła nawet internowaniem alianckich lotników, którzy zdecydowaliby się wylądować na terytorium kontrolowanym przez Armię Czerwoną [301] . Z kolei w depeszy do Churchilla i Roosevelta z dnia 22 sierpnia 1944 Stalin nazwał powstańców „grupką przestępców, którzy dla uchwycenia władzy wszczęli awanturę warszawską” [302] . KG AK kilkukrotnie proponowała dowództwu I Frontu Białoruskiego nawiązanie regularnej łączności (w tym ustanowienie stałego połączenia telefonicznego), lecz nie otrzymała żadnej odpowiedzi [303] Kurierzy AK wysłani do sztabu Rokossowskiego zostali aresztowani przez NKWD [304] .

Stanowisko Stalina uległo pewnemu złagodzeniu na początku września. I Front Białoruski wznowił wówczas działania zaczepne w rejonie Warszawy w efekcie czego sowiecka 47. Armia wraz z oddziałami 1. Armii Wojska Polskiego wyzwoliły prawobrzeżną Pragę (10–14 września) [305] Jednocześnie Moskwa wyraziła zgodę na lądowanie alianckich samolotów na swoich lotniskach (10 września), a radzieckie lotnictwo rozpoczęło zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą (14 września). zdaniem Nikołaja Iwanowa miał być to „gest dobrej woli” pod adresem mocarstw zachodnich, a zarazem efekt chwilowych rozterek Stalina, który miał wahać się, czy pozwolić Niemcom stłumić powtestat opinii publicznej jako ten, który ocalił Warszawę [306] . Z Kolei Władysław Pobóg-Malinowski uważał, że Stalin otrzymawszy informacje o rozmowach kapitulacyjnych prowadzonych przez KG AK z Niemcami, postanowił podjąć ograniczone działania zaczepne, aby wzbudzić w Warszawie nadzieje na Rychlá pomoc i przedłużyć powstanie - tak, aby Niemcy zniszczyli doszczętnie polskie Siły niepodległościowe [ 307] . Ostatecznie Stalin nie uległ wielokrotnym wezwaniom o udzielenie pomocy powstaniu, kierowanym do niego przez aliantów i Rząd RP na uchodźstwie. Radzieckie dowództwo zgodziło się jedynie na przeprowadzenie ograniczonej akcji desantowej przez Wisłę, w której udział wzięli niedoświadczeni polscy żołnierze ołnierze, i Ze względu na szczupłość zaangażowanych sił akcja ta miała prawdopodobnie charakter wyłącznie propagandowy i z góry zakładano jej niepowodzenie [308] . 23 września ambasadorowie Wlk. Brytanii in USA interweniowali und Stalina ws. pomocy dla powstania, ale otrzymali odpowiedź: „Nikt nie może odnaleźć tego generała „Bora”. Nie wiemy, gdzie im Scherz. Widocznie wyjechał z Warszawy“. 28 września KG AK skierowała depeszę do Rokossowskiego, w której ostrzegano, że powstańcy są w stanie wytrwać jeszcze tylko 72 godziny, po czym kapitulacja stanie się nieuchronna. Dowództwo AK ponownie nie uzyskało jednak żadnej odpowiedzi [309] . Bez odpowiedzi pozostał także ostatni apel skierowany do Stalina przez Premiera Mikołajczyka (30 września).

Stosunek PPR und PKWN do powstania Edytuj

Wiele wskazuje na to, że polscy komuniści przygotowywali w Warszawie wystąpienie zbrojne, które miało się rozpocząć w momencie wkraczania do miasta oddziałów Armii Czerwonej. Komunistyczna Propaganda wzywała warszawiaków do walki z Niemcami, a w nocy z 31 lipca na 1 sierpnia 1944 pozostające w mieście oddziały Armii Ludowej zostały postawione w stan alarmowy [310] . Po wybuchu powstania oddziały AL wzięły udział w walkach, podporządkowując się taktycznie dowództwu AK. Stanowisko władz PPR und PKWN wobec powstania było natomiast początkowo dwuznaczne. Na początku sierpnia „Radiostacja Kościuszko” sugerowała wręcz, e to komuniści kierują powstaniem w Warszawie [311] . 6 sierpnia Wanda Wasilewska w trakcie Spotkania przedstawicieli rządu na uchodźstwie z KRN i PKWN odbyła rozmowę ze Stanisławem Mikołajczykiem, podczas ktorej twierdziła Ze informacje o wybuchu powstania w Warszawie są fałszywe [291] (według Andrzeja Sowy nie wiedziała jeszcze o wybuchu powstania) [312 ] . 13 sierpnia generał Michał Rola-Żymierski wydał rozkaz nr 6, w którym niedwuznacznie dał do zrozumienia, że ​​1. Armia Wojska Polskiego wraz z Armią Czerwoną rychło wyruszą na pomoc Warszawie [313] .

Po ostatecznym wykrystalizowaniu się stanowiska ZSRR, PKWN przyjął jamnie wrogą postawę wobec powstania. Na posiedzeniu Komitetu, które odbyło się w Lublinie 15 września 1944 z udziałem Bolesława Bieruta, Romana Zambrowskiego, Jakuba Bermana, Michała Roli-Żymierskiego i Stanisława Radkiewicza zdecydowano o stworzeniu Wojsk wewnętrznych, które w przypadku klęski Niemców Miały wkroczyć tun Warszawy i rozbić zwycięską armie KRAJOWA [314] .

30 września przewodniczący PKWN Edward Osóbka-Morawski wraz z generałem Rolą-Żymierskim, Hilarym Mincem oraz Stefanem Jędrychowskim Niezgodnie z prawdą oświadczyli wówczas, że od 13 sierpnia Armia Czerwona udzielała powstańcom wsparcia materiałowego oraz oskarżyli dowództwo AK o celowe unikanie kontaktu ze sztowskiegoabem Rokos s. Jednocześnie Osóbka-Morawski oświadczył, że generał „Bór” jest „zbrodniarzem wojennym”, którego PKWN postawiłoby przed sądem, gdyby wpadł w jego ręce [316] .

Postawa Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii wobec powstania Edytuj

Termin powstania nie został uzgodniony z aliantami zachodnimi – niemniej nie mogli oni twierdzić, że zostali całkowicie zaskoczeni jego wybuchem [317] . 27 lipca 1944 Botschafter RP w Londynie, Edward Raczyński, spotkał się z ministrem spraw zagranicznych Wlk. Brytanii, Anthonym Edenem, którego poinformował wstępnie oder planach powstania w Warszawie. Jednocześnie w imieniu polskiego rządu poprosił Brytyjczyków o: 1) skierowanie Stolicy polskiej tun 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, 2) oddanie tun dyspozycji AK czterech polskich dywizjonów lotniczych w Wielkiej Brytanii, 3) zbombardowanie niemieckich lotnisk koło Warszawy, 4) uznanie praw kombatanckich Żołnierzy AK . Eden obiecał rozpatrzyć te postulaty w trybie pilnym, podając jednak w wątpliwość techniczne możliwości ich zrealizowania [318] . Już następnego dnia Auswärtiges Amt oficjalnie poinformowało Raczyńskiego, że spełnienie polskich postulatów jest niemożliwe.

Na wieść o wybuchu powstania ambasador Raczyński Udal się do brytyjskiego MSZ, gdzie zwrócił się do podsekretarza stanu Alexandra Cadogana z prosba o natychmiastowe powiadomienie premiera Churchilla o rozpoczętym w Warszawie powstaniu oraz Wydanie zarządzeń umożliwiających rozpoczęcie zrzutów broni i amunicji dla oddziałów AK. 3 sierpnia prezydent Władysław Raczkiewicz zwrócił się do Churchilla z prośbą oder dokonanie natychmiastowych rzutów broni i amunicji w Warszawie. Z podobnym apelem do brytyjskich władz wojskowych wystąpili generałowie Kukiel i Kopański [319] . Trzy dni później Jan Ciechanowski, Botschafter RP w Waszyngtonie, przedłożył amerykańskiemu Kolegium Połączonych Szefów Sztabów formalną prośbę polskiego rządu o zorganizowanie pomocy dla powstania [320] Akcja dyplomatyczna mająca na celu zorganizowanie efektywnego wsparcia dla powstańców była odtąd intensywnie prowadzona przez wszystkie agendy rządu RP na uchodźstwie.

Pierwsze reakcje aliantów były ostrożne i niechętne.Amerykanie oświadczyli, że wsparcie dla polskiego podziemia leży w gestii władz brytyjskich, a ze względu na fakt, iż Warszawa leży w radzieckiej strefie operacyjnej, alianciąmogli nie zwadzi Z kolei generał Hastings Ismay – główny wojskowy doradca Churchilla – po pięciodniowej zwłoce oświadczył, że użycie bombowców RAF w Polsce można rozpatrywać jedynie w połączeniu z oczekiwanski 16 sierpnia doszło do spotkania polskich generałów (m.in. Stanisław Tatar) z pułkownikiem Haroldem B. Perkinsem – szefem polskiego i czechosłowackiego wydziału SOE. W trakcie rozmowy Brytyjczyk obarczył Polaków całkowitą winą za sytuację w Warszawie oraz oświadczył, że „zbrodnią jest planować dostawy z pomocą dla Warszawy w ramach operacjite chak, Negatywne nastawienie prezentowało również brytyjskie MSZ. Minister Eden zablokował m.in. propozycję lorda Vansittarta, który domagał się, aby w odpowiedzi na masowe zbrodnie popełniane przez Niemców w Warszawie zwołać nadzwyczajne posiedzenie Izby Gmin w celu omówienoardowania Berlin. Alianci długo zwlekali także z przyznaniem praw kombatanckich żołnierzom AK, twierdząc, że będą mogli to uczynić jedynie w sytuacji, gdy ZSRR postąpi podobnie. Dopiero 30 sierpnia rządy USA i Wlk. Brytanii oficjalnie oświadczyły, iż uznają Armię Krajową za integralną część Polskich Sił Zbrojnych [322] .

Z obstrukcją i niechęcią brytyjskich struktur wojskowych i administracyjnych kontrastowała osobista postawa Premiera Churchilla, który już 3 sierpnia nakazał bezzwłoczne rozpoczęcie przygotowań i 4 sierpnia brytyjski Premier wystosował także pierwszą depeszę do Stalina, informującą o wybuchu powstania i planowanych alianckich zrzutach [323] . W kolejnych dniach liczne prośby o wsparcie dla powstania były kierowane do strony radzieckiej przez brytyjską misję wojskową i ambasadę w Moskwie [324] . 12 sierpnia Churchill ponownie zadepeszował do Stalina z prośbą oder pomoc dla walczącej Warszawy, otrzymał jednak utrzymaną w ostrym tonie odpowiedź odmowną. Gdy Moskwa nie wyraziła zgody na lądowanie alianckich samolotów na radzieckich lotniskach, Churchill postanowił zaangażować w tę sprawę prezydenta Roosevelta. Amerykańska administracja z niechęcią myślała jednak o nadwerężaniu stosunków z ZSRR. Dopiero 20 sierpnia Churchill i Roosevelt wysłali wspólny list do Stalina, w którym znalazły się słowa: „Zastanawiamy się, jaka będzie reakcja światowej opinii publicznej, jeśli antyfaszyści wcien Uważamy, że my wszyscy trzej powinniśmy uczynić wszystko, co tylko możemy, aby ocalić możliwie najwięcej znajdujących się tam patriotów“. Liste zehn – celowo naszkicowany przez Roosevelta w łagodnym tonie – kończył się stwierdzeniem, że „czynnik czasu ma wyjątkowo duże znaczenie”. Po niezwykle brutalnej odpowiedzi Stalina (22 sierpnia) Roosevelt przyjął wyraźny kurs na unikanie konfrontacji. Gdy Churchill zaproponował mu wystosowanie utrzymanego w ostrzejszym tonie listu, amerykański prezydent przez kilka dni odmawiał Zajęcia stanowiska ( „nie wiem jakie Dalsze kroki moglibyśmy obecnie podjąć“), durch ostatecznie odmówić ( „uważam za niekorzystne dla dalszego przebiegu wojny Ogólnej przyłączenie się do proponowanej depeszy “). 5 września admirał William D. Leahy błędnie poinformował Roosevelta, że ​​powstanie w Warszawie upadło, co ten ostatni potraktował jako pretekst, aby sprawę wywarcia presji na Stalina uznać za nieaktualną [325] .

W ocenie Janusza Zawodnego powstanie warszawskie – podobnie jak zbrodnia katyńska – było z perspektywy aliantów przeszkodą w dyplomatycznym i wojskowym układzie sił i planów Wielkiej Trójki [326] Dla Roosevelta i amerykańskiej administracji Polska nie była pełnoprawnym partnerem, lecz uciążliwym sojusznikiem – utrudniającym w dodatku priorytetową współpracę z ZSRR. Zainteresowanie amerykańskiej administracji wydarzeniami w Warszawie było przy tym niewielkie, a wiedza na temat sytuacji panującej w Polsce – bardzo ograniczona. Z kolei Premier Churchill wydawał się być szczerze przejęty tragedią Warszawy i starał się udzielić powstaniu możliwie największą pomoc, jednak jako najsłabszy członek „Wielkiej mójkite Nawet on nie był zresztą gotów na zerwanie współpracy z ZSRR z powodu Polski [327] . Z wydanych po wojnie wspomnień Churchilla wynika Ze członkowie brytyjskiego rządu byli gremialnie oburzeni Postawa ZSRR wobec powstania jednak ostatecznie zrezygnowano z silniejszych nacisków na Stalina w TEJ sprawie, gdyż Jak tłumaczył premier brytyjski „trzeba pamiętać o losach milionów ludzi, walczących na wszystkich frontach świata “, ein „cel główny wymaga czasem nawet poniżającej uległości” [328]. Anglosaska prasa jeszcze w trakcie powstania prezentowała niewielkie zainteresowania wydarzeniami w Warszawie. W szczególności Gazety lewicowe starały się usprawiedliwiać postawę ZSRR oraz prezentowały wyraźnie negatywne nastawienie wobec przywódców AK i rządu RP na uchodźstwie. Redaktor sekcji polskiej BBC, Gregory MacDonald, był zmuszony przyznać, że informacje o braku sowieckiej pomocy dla powstania „są w znaczący sposób tonowane (…)

5 października Churchill wygłosił przemówienie w Izbie Gmin poświęcone powstaniu warszawskiemu. Oświadczył wówczas, że „walka o Warszawę przyniosła temu szlachetnemu miastu okropne zniszczenia, a jego bohaterskiej ludności cierpienia i niedostatki w wymiarze nieczyej wymiarze nieporównywalsz nawetz nawet W rzeczywistości w późniejszych latach zachodni historycy poświęcali powstaniu niewielką uwagę [330] .

September-Dezember 1944

Am 8. September 1944 wurden die ersten V-2-Raketen gestartet, die Paris, Den Haag und London trafen. Die deutschen Linien brachen zusammen, und die V-2 war ihr verzweifelter Versuch, den Krieg zu retten. Das Werk in Dora-Mittelbau war in voller Produktion.

300 Meilen westlich von Dora-Mittelbau war das VII. Korps nach Norden in Belgien vorgedrungen. Die 3. Panzerdivision rückte in Mons ein und griff mit der 1. Infanteriedivision die sich zurückziehende deutsche Armee aus dem Westen an und machte 30.000 Gefangene. Reste dieser Einheiten zogen dann zusammen mit der 4. Kavallerie- und der 9. Infanterie-Division entlang der Maas nach Osten. Am 12. September erreichten die 3. Panzerdivision und die 1. Infanteriedivision Deutschland. Auf dem Weg dorthin hatte der Private First Class John Quale einen deutschen Luger, den er gefunden hatte, gegen eine Kamera eingetauscht, von der er sich die Bilder, die später aufbewahrt werden sollten, nicht hätte vorstellen können.

Am 13. September stürmte das VII. Korps auf Aachen. Der Fortschritt des VII. Korps kam jedoch aufgrund von Versorgungsproblemen (Nahrungsmittel und Benzin) ins Stocken. Am 21. Oktober fiel Aachen nach heftigen Kämpfen an das Alliierte Kommando. Die 9. US-Infanteriedivision wurde in die Schlacht um die Staudämme des Roer-Flusses geschickt, ein lebenswichtiges Gebiet, das gesichert werden musste, bevor ein vollständiger Vormarsch über den Roer-Fluss erfolgen konnte.

Als Aachen an die Alliierten fiel, wurde Dora-Mittelbau zu einem eigenständigen Konzentrationslager erklärt. Etwa 12.000 Häftlinge besetzten nun das Lager Dora-Mittelbau. Mehrere Außenlager, darunter in Harzungen, Ellrich, Niedersachswerfen, Neusollstedt und Nordhausen (die Boelke-Kaserne) wurden eingerichtet. Häftlinge, die zu schwach waren, um in Dora zu arbeiten, wurden in die Boelke-Kaserne geschickt und dort einfach dem Sterben überlassen.

Im November begannen das VII. und XIX. Korps unter schwerem Luftschutz mit dem Vormarsch auf deutsches Territorium. Zur 1. und 4. Infanteriedivision und der 3. Panzerdivision gesellt sich die 104. Infanteriedivision (Timberwolf). Nach heftigen Kämpfen fielen Eschweiler und der Hürtgenwald an die Alliierten. Im Dezember intensivierte sich der Kampf um den Fluss Roer, und die 5. Panzerdivision und die 83. Infanteriedivision begannen, die Region des Roer-Staudamms zu sichern. Im Süden, in den Ardennen, bereiteten die Deutschen eine Gegenoffensive vor. Am 21. Dezember kehrte das VII. Korps nach Belgien und Luxemburg zurück, um dem deutschen Vormarsch entgegenzutreten.

4. Januar 1944 - Geschichte

Berühmte Geburtstage nach Monat:

1. Januar 1735 - Paul Revere, Unabhängigkeitskrieg.

1. Januar 1752 – Betsy Ross entwarf die erste US-Flagge

1. Januar 1895 – J. Edgar Hoover, FBI-Direktor

2. Januar 1920 - Isaac Asimov, Science-Fiction-Autor

3. Januar 1892 - J.R.R. Tolkien, Autor von "Herr der Ringe"

3. Januar 1950 - Victoria Principal, Schauspielerin

3. Januar 1956 - Mel Gibson, Schauspieler, Regisseur

4. Januar 1643 - Isaac Newton, Astronom, Physiker, Mathematiker

4. Januar 1937 - Dyan Cannon, Schauspielerin

5. Januar 1946 - Diane Keaton, Schauspielerin

6. Januar 1412 - Jeanne d'Arc

7. Januar 1800 - Millard Filmore, 13. Präsident, (1850-1853)

7. Januar 1948 – Kenny Loggins, Sänger/Songwriter

7. Januar Katie Couric, Moderatorin der Today Show

7. Januar 1964 – Nicolas Cage, Oscar-prämierter Schauspieler

8. Januar 1889 - Edward Elijah Perkins, Schöpfer von Kool-Aid. Siehe Nationaler Kool-Aid Day

8. Januar 1926 – Suppenverkäufe, Fernsehschauspieler

8. Januar 1935 - Elvis Presley, König des Rock 'n Roll

8. Januar 1942 - Stephen Hawking, weltbekannter Physiker und Autor.

9. Januar 1913 - Richard M. Nixon, 37. Präsident (1969-1974)

9. Januar 1935 - Bob Denver, TV-Schauspieler "Gilligan"

9. Januar 1951 – Crystal Gayle, Country-Sängerin

9. Januar 1967 - Dave Matthews, Sänger, Bandleader, Songwriter - Dave Matthews Band

10. Januar 1945 - Rod Stewart, Rocksänger

10. Januar 1949 – Boxweltmeister im Schwergewicht und Schöpfer des „George Foreman Grill“

11. Januar 1952 – Ben Crenshaw, großartiger Golfspieler

12. Januar 1944 – Joe Frazier, Boxweltmeister im Schwergewicht

12. Januar 1951 – Rush Limbaugh, ultrakonservativer Radio-Talkshow-Moderator

12. Januar 1954 - Howard Stern, Radio und TV "Shock Jock"

12. Januar 1955 - Kirstie Alley, Fernsehmoderatorin

12. Januar 1964 – Jeff Bezos, Gründer und CEO von Amazon.com

13. Januar 1919 - Robert Stack, Schauspieler "Elliot Ness" in der TV-Show "Untouchables"

13. Januar 1961 - Julia Louis-Dreyfus, Comedy-Darstellerin "Elaine" auf der "Seinfeld Sau"

13. Januar 1966 - Patrick Dempsey, "McDreamy" im Fernsehdrama "Grey's Anatomy".

14. Januar 1741 - Benedict Arnold, Verräter im Amerikanischen Unabhängigkeitskrieg.

14. Januar 1919 - Andy Rooney, Autor und Kommentator von "60 Minutes"

14. Januar 1941 - Faye Dunaway, Schauspielerin

14. Januar 1968 - LL Cool J, geboren als James Todd Smith. Sänger, Schauspieler Fernsehserie NCIS Los Angeles.

15. Januar 1906 Aristoteles Onassis, griechischer Schifffahrtsmagnat, heiratete Jackie Bouvier-Kennedy

15. Januar 1913 - Lloyd Bridges, Schauspieler, TV-Serie "Sea Hunt"

15. Januar 1929 – Martin Luther King Jr., Bürgerrechtsaktivist

15. Januar 1951 - Charo, Sänger, Tänzer

15. Januar 1979 - Drew Brees, Quarterback der NFL New Orleans Saints.

16. Januar 1853 – Andre Michelin, Erfinder aufblasbarer Autoreifen

16. Januar 1909 – Ethel Merman, Sängerin

16. Januar 1935 - A.J. Foyt, Rennfahrer

17. Januar 1706 – Benjamin Franklin, Erfinder, Staatsmann, Schriftsteller

17. Januar 1899 - Al Capone, berüchtigter Gangster der 1920er Jahre

17. Januar 1922 - Betty White, Schauspielerin, Fernsehserien "Mary Tyler Moore Show" und "The Golden Girls".

17. Januar 1928 - Vidal Sassoon, britischer Friseur, Modedesigner

17. Januar 1934 – Shari Lewis, Puppenspielerin für Kinder im Fernsehen

17. Januar 1942 – Mohammad Ali, ehemals „Casius Clay“, wohl der beste Schwergewichts-Boxweltmeister aller Zeiten

17. Januar 1962 - Jim Carey, Schauspieler, Komiker.

18. Januar 1779 - Peter Roget, Autor von Rogets Thesaurus

18. Januar 1782 – Daniel Webster, Politiker und Redner

18. Januar 1882 - A.A. Milne, Autorin von Kinderbüchern. Erstellt Winnie the Pooh und Freunde.

18. Januar 1892 - Oliver Hardy, "Ollie" in Stan und Laurel Komödien

18. Januar 1904- Cary Grant, Schauspieler

18. Januar 1913 – Danny Kaye, komischer Schauspieler

18. Januar 1955 – Kevin Costner, Schauspieler

19. Januar 1807 - Robert E. Lee, General der konföderierten Bürgerkriegsarmee

19. Januar 1809 – Edgar Allen Poe, Autor und Dichter, vor allem makabre und Horrorgeschichten

19. Januar 1943 - Janis Joplin, Rocksänger der 1960er Jahre

19. Januar 1946 - Dolly Parton, vollbusige Country-Western-Sängerin und Schauspielerin

19. Januar 1947 - Paula Deen, Köchin, Kochbuchautorin

20. Januar 1896 - George Burns, Komiker

20. Januar 1920 Deforrest Kelley, Doktor McCoy im TV-Original "Star Trek"

20. Januar 1930 – Edwin „Buzz Aldrin, Astronaut, ging auf dem Mond

21. Januar 1738 – Ethan Allen, Held des Unabhängigkeitskrieges

21. Januar 1824 - Thomas "Stonewall" Jackson, General der Konföderierten Armee

21. Januar 1924 - Teley Savalas, Fernsehserie "Kojak"

21. Januar 1925 – Benny Hill, britischer Komiker

21. Januar 1940 - Jack Niclaus, "The Golden Bear", einer der größten Golfer aller Zeiten

21. Januar 1976 - "Baby Spice" von The Spice Girls

22. Januar 1934 – Bill Bixby, der „Unglaubliche Hulk“-Star

22. Januar 1949 - John Belushi, Komiker, Schauspieler, SNL und Blues Brothers

23. Januar 1737 - John Hancock, Politiker, unterschreibt als erster die Unabhängigkeitserklärung.

24. Januar 1917 - Ernest Borgnine, Schauspieler, vor allem TVs "McHales' Navy"

24. Januar 1941 - Neil Diamond, Sänger, Komponist

24. Januar 1968 - Mary Lou Retton gewann bei den Olympischen Spielen 1984 die Goldmedaille im Turnen

25. Januar 1931 - Dean Jones, Schauspieler, "The Love Bug"

25. Januar 1981 – Alicia Keys, Sängerin, Grammy-Gewinnerin

26. Januar 1880 - Douglas MaCarthur, General des Zweiten Weltkriegs, Zitat: "Ich werde zurückkehren!"

26. Januar 1925 – Paul Newman, Oscar-prämierter Schauspieler

26. Januar 1955 - Eddie Van Halen, Sänger, Rockband

26. Januar 1958 - Ellen DeGeneres, Schauspielerin, Talkshow-Hostess

26. Januar 1961 - Wayne Gretzky, Hockeys "Großer"

27. Januar 1756 - Wolfgang Amadeus Mozart, einer der größten Musikkomponisten aller Zeiten

27. Januar 1832 – Lewis Carroll schrieb „Alice im Wunderland“

27. Januar 1921 - Donna Reed, Fernseh- und Filmschauspielerin

28. Januar 1887 – Arthur Rubenstein, klassischer Pianist

28. Januar 1936 - Alan Alda, Hawkeye Pierce in der TV-Serie "M*A*S*H"

29. Januar 1843 - William McKinley, 25. US-Präsident (1897-1901), während seiner Amtszeit ermordet.

29. Januar 1880 - W. C. Fields, Komiker, Schauspieler

29. Januar 1918 - John Forsythe, Schauspieler, Charlie's Angels, Dynasty

29. Januar 1945 - Tom Selleck, Schauspieler, TV-Serie "Magnum P.I., Blue Bloods"

29. Januar 1954 - Oprah Winfrey, Talkshow-Moderatorin

30. Januar 1882 - Franklin D. Roosevelt, 32. US-Präsident, für vier Amtszeiten gewählt (1933-1945)

30. Januar 1922 – Dick Martin, Komiker

30. Januar 1930 – Gene Hackman, Oscar-prämierter Schauspieler, The French Connection

30. Januar 1937, Boris Spassky, Schachweltmeister

30. Januar 1951 – Phil Collins, Sänger

31. Januar 1919 – Jackie Robinson, die erste Afroamerikanerin, die in der Major League Baseball spielt

31. Januar 1923 - Carol Channing, Schauspielerin, "Hello Dolly"

31. Januar 1937 - Suzanne Pleshette, Schauspielerin

31. Januar 1947 – Nolan Ryan, MLB Pitcher seit 27 Jahren

31. Januar 1981 – Justin Timberlake, Sänger, Mitglied von NSYNC, Superbowl Halftime mit Janet Jackson

E-Cards Wir bieten Ihnen kostenlose E-Cards für Geburtstage und so ziemlich jeden anderen Feiertag, Anlass, Event oder gar kein Event!

Holiday Insights , wo jeder Tag ein Feiertag, ein bizarrer oder verrückter Tag, eine Feier oder ein besonderes Ereignis ist. Machen Sie mit beim täglichen Kalenderspaß an jedem Tag des Jahres.

2 Kommentare

Die 3. Panzerdivision von Bayerlein brach zwar aus, drehte um und griff dann zurück in Richtung Kirovograd, aber das war nur ein kleiner Ausschnitt des Gesamtbildes. Außerdem hieß es in dem Artikel, dass Bayerleins Aktionen drei guten deutschen Ligen Erfolg und Rettung brachten. Als Militärfigur respektiere ich Fritz Bayerlein, aber es gibt eine ganze Reihe von ehemaligen Offizieren in Das Heer, die aus vielen Gründen nicht viel von Bayerlein hielten. Auch an den Kämpfen in und um Kirowograd waren viel mehr Divisionen beteiligt, als im Artikel angegeben oder auch nur erwähnt. Unter den genannten Divisionen befanden sich neben der 3. und 11. Panzerdivision noch die 14. Panzerdivision, die 10. Panzergrenadierdivision und die 2. Fallschirmjägerdivision sowie eine Infanteriedivision, möglicherweise die 336. Infanteriedivision. Außerdem war der Ausbruch des 3. Panzers und der anschließende Gegenangriff nur ein Teil einer viel größeren Streitmacht, die am Gegenangriff beteiligt war. Auch die Panzergrenadierdivision Großdeutschland und die 3. SS-Totenkopf-Panzerdivision wurden als Gegenangriffstruppen entsandt, wobei der GD zuerst und in Stärke auftauchte.Leider waren zu dieser Zeit sowohl die 10. PZG als auch die 2. die schwersten, um die Sowjets aufzuhalten. Sowohl die 10. PZG als auch die 2. Para hatten zu diesem Zeitpunkt nur etwa 3.000 oder weniger Mann als Grabenstärke und waren daher in der Tat stark unterstärkte Einheiten. Der Artikel ist gut, leider erzählt er nur einen Teil der ganzen Geschichte.

Der weißrussische Schriftsteller Vasil Bykau hat einen starken autobiografischen Roman über die Schlacht aus der Perspektive eines Leutnants der Sowjetarmee geschrieben: The Dead Feel no Pain (Edwin Mellen Press).